مجید محمدنژاد، رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان درباره چگونگی روند روابط تجاری میان ایران و ترکمنستان اظهار کرد: رابطه تجاری میان ایران و ترکمنستان متاسفانه در طول یک سال گذشته روندی کاهشی را طی کرده که از دلایل این روند کاهشی علاوه بر تحریم‌ها، سیاست‌گذاری‌های داخلی، محدودیت‌های کرونا و... عوامل دیگری نیز تاثیرگذار بوده اند.
او افزود: از سال ۲۰۱۵ تاکنون تجارت ایران با ترکمنستان از ۱ میلیارد دلار به کمتر از ۲۰۰ میلیون دلار رسیده است که این مهم بیشتر متأثر از روابط سیاسی دو کشور و بدهی شرکت ملی گاز و وزارت نیرو ایران به ترکمنستان بوده، از سوی دیگر مدیریت ناکارامد این مشکل، مزید بر علت شده است. چراکه شرکت ملی گاز ایران با استفاده از ظرفیت و سرمایه بخش خصوصی کشور جهت تسویه بدهی مالی خود به ترکمنستان، عملاً سال ها سرمایه فعالان اقتصادی کشور را بلاک می کند که این موضوع سبب می شود تا ما خودمان بخش خصوصی کشور را از میدان تجارت با ترکمنستان حذف کنیم.
تحریم‌ها، اروپا و ترکیه را نسبت به ایران شرکای بهتری برای ترکمنستان کرد
او ادامه داد: البته باید اضافه کرد که اگر روابط سیاسی دو کشور نیز همچون گذشته می‌بود، باز هم از حیث تحریم‌ها نمی‌توانستیم حجم مبادلات خود را به سال های قبل از ۲۰۱۵ برسانیم چراکه با توجه به تحریم های ظالمانه آمریکا، بسیاری از شرکت‌های بزرگ ترکمنستان، اروپا و ترکیه را شرکای تجاری بهتری برای خود می‌بینند.
رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان همچنین گروه کالاهایی همچون محصولات کشاورزی، حیوانات زنده، گوشت و احشای خوراکی، مواد غذایی، معدنی و... را به عنوان عمده کالاهای صادراتی ایران به ترکمنستان برشمرد.
او با اشاره به محدودیت‌های ایجاد شده به واسطه کرونا افزود: اخیراً نیز با توجه به همه گیری پاندمی کرونا، شاهد آن هستیم که ظرفیت و زیرساخت‌های درمان کشورها معمولاً پایین‌تر از حجم مورد نیاز خودشان است که این موضوع سبب می شود تا در این دوره کشور با محدودیت‌هایی روبه رو شود و امکان ارائه خدمات به ترکمنستان یا هر کشور دیگری مقدور نباشد.
محمدنژاد ادامه داد: همزمان با فراگیری پاندمی کرونا با توجه به قوانین سخت‌گیرانه دولت ترکمنستان در ورود و خروج توابع خود، گردشگری میان ایران و ترکمنستان را به صفر رسانده است اما قبل از همه گیری کرونا، شهرهای شمالی ایران و مشهد مقدس مقصد گردشگران ترکمنی و بیشتر گردشگران حوزه سلامت بوده است اما از جایی که صنعت گردشگری ایران و ترکمنستان هیچ وقت ساختارمند نبوده است، لذا آنچه که در گذشته وجود داشته بسیار کمتر از ظرفیت‌های بالقوه ایران در صنعت گردشگری است.
باید توسعه گردشگری سلامت را به صورت ساختارمند پیش ببریم
رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان عنوان کرد: همچنین عدم نظارت صحیح و وجود سازوکار درست در حوزه بهداشت و سلامت برای پذیرش گردشگران ترکمنی، باعث شده تا نارضایتی بیماران از خدمات بی کیفیت و وجود دلالان، رفته رفته مردم ترکمنستان را نسبت به ایران بدبین کند و دولت ترکمنستان را ترغیب کند تا ترکیه و هند را جایگزین ایران در حوزه گردشگری سلامت نمایند. یکی از برنامه‌های اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان در دوره بنده هم این بوده که بتوانیم در حوزه گردشگری سلامت قدم‌های پربازدهی برداریم و این حوزه را به صورت ساختارمند پیش ببریم.
محمدنژاد با اشاره به ظرفیت‌های استان خراسان رضوی در حیطه اقتصاد و روابط تجاری با ترکمنستان گفت: ظرفیت خراسان رضوی چه در حوزه صنعت، چه در حوزه پزشکی و حوزه های دیگر همچون بازرگانی، فناوری‌های نوین دست کمی از ظرفیت‌های کشور ندارد لذا با مدیریت صحیح در سطح استان می توانیم نتایج پربازدهی را در تجارت با ترکمنستان رقم بزنیم. استان خراسان رضوی به تنهایی می تواند بیش از ۵۰ درصد از نیاز بازار ترکمنستان را تأمین نماید و این مهم نشان از اهمیت استان خراسان رضوی دارد.
او اظهار کرد : از طرفی دیگر این استان با توجه به همجواری با ترکمنستان و فاصله ۴۴۵ کیلومتری مشهد به عنوان کلانشهر دوم ایران با عشق آباد و قرارگیری مشهد در شاهراه جاده ابریشم و همچنین کریدور ارتباطی اوراسیا به آب‌های آزاد، نشان از نقش ژئوپلتیک این استان در تجارت خارجی کشور و صنعت حمل و نقل و ترانزیت کشور می دهد و از همه مهمتر با توجه به مرزهای ریلی و جاده ای که با دو کشور افغانستان و ترکمنستان دارد می تواند به عنوان یک مرکز صادراتی در ایران عمل کند.
رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان به مشکلات موجود در روابط تجاری اقتصادی بین دو کشور پرداخت و گفت: قطعاً بسیاری از مشکلات در سطح ملی قابل طرح و پیگیری است. اما بسیاری از مشکلات را می توانیم در سطح استان حل یا با پیگیری جناب استاندار در مقام رفع آن در سطح کشور برآییم.
او ادامه داد: از جمله موانع و مشکلاتی که ما در فعالیت‌های تجاری‌مان با ترکمنستان داریم، می‌توان به مشکلات حمل و نقل در مرزهای جاده‌ای دو کشور(با اشاره به تاثیرات ناشی از کرونا)، تاثیر پذیری روابط تجاری دو کشور به دلیل اختلافات مالی قدیمی، وجود مشکلات بانکی در دو کشور، سختگیری در صدور روادید توسط دولت ترکمنستان، وجود رقبای جدی و قوی مانند ترکیه، چین و روسیه، عدم توجه به برندسازی شرکت‌های داخلی در سطح منطقه، عدم امکان شرکت در مناقصات کشور ترکمنستان برای افراد حقیقی و حقوقی ایرانی، تمایل ترکمنستان برای همکاری با کشورهای اروپایی در زمینه خدمات فنی و مهندسی، بروکراسی پیچیده اداری در ترکمنستان و ناکارآمدی دستگاه دیپلماسی در توسعه روابط تجاری دو کشور اشاره کرد.
محمدنژاد افزود: سفارت ایران در ترکمنستان در حال انجام اقدامات ارزشمندی است اما شایان ذکر است که اقدامات فوق با توجه به عدم تشریک مساعی اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان در تصمیم گیری و اجرای برنامه ها، باعث عدم استفاده از خرد جمعی و نظرات فعالان بخش خصوصی کشور می شود که در نهایت منجر به ناکارآمدی طرح و برنامه های تدوین شده دستگاه دیپلماسی می گردد.
اتاق فکرهای سفارت به روی بخش خصوصی بسته است
رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان با بیان اینکه عملاً برنامه‌های در دست اقدام سفارت ایران نتیجه اتاق فکرهای بسته به روی بخش خصوصی کشور است، خاطرنشان کرد: از طرفی دیگر این برنامه‌ها باعث ایجاد ساختارهای موازی در طراحی برنامه‌های تجاری با ترکمنستان می گردد چراکه این اتاق نیز با عنایت به مأموریت خود و به عنوان نماینده فعالان اقتصادی کشور در ترکمنستان، در راستای شناسایی مشکلات و ایجاد بستر مناسب برای تسهیل تجارت دو کشور اقدامات درخوری انجام داده که متاسفانه به هیچ وجه اینگونه ظرفیت‌ها توسط بخش دولتی بکار گرفته نمی‌شود.
او ادامه داد: جای این سوال باقی است که دستگاه دیپلماسی کشور که مأموریت برقراری ارتباط با طرف خارجی را دارد تا چه اندازه توانسته با تشکل‌ها و نهادهای بخش خصوصی کشور تعامل کارآمد ایجاد کند. متاسفانه ترکمن‌ها بیشتر از ظرفیت اتاق مشترک ایران ترکمنستان استفاده میکنند تا نهادهای دولتی داخل کشور.
اتاق بازرگانی باید در سیاست‌گذاری نقش کلیدی‌تری ایفا کند
محمدنژاد با تاکید بر اینکه بخش دولتی بایستی به جای نقش تصدی‌گری به نقش تسهیل‌گری در تجارت خارجی بپردازد، بیان کرد: مخصوصاً با کشوری همچون ترکمنستان که تمایل دارد با بخش خصوصی کشورها مذاکره کند، متاسفانه در بسیاری از جلسات، اتاق بازرگانی آخرین نهادی است که مطلع می‌شود در صورتی که اتاق بازرگانی بایستی در کنار دولت در حوزه سیاست‌گذاری نقش کلیدی‌تری ایفا کند.
رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان به ارائه پیشنهاداتی در خصوص بهتر شدن روابط بین دو کشور پرداخت و عنوان کرد: ما برای بهبود روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور، پیشنهادهایی از جمله توسعه روابط دیپلماسی دو کشور، ایفای نقش تسهیل گری دولت به جای نقش تصدی‌گری، توسعه همکاری های چندجانبه بخش خصوصی را ارائه کردیم.
محمدنژاد همچنین رونمایی از نمادهای ملی و فرهنگی دو کشور را از عوامل موثر در بهبود روابط با ترکمنستان دانست و توضیح داد: بسیاری از اوقات توسعه مناسبات تجاری نیاز به راهکارهای پیچیده و سرمایه گذاری‌های کلان در زمینه زیرساخت ها ندارد، بلکه اگر دولت ها روابط فرهنگی دو کشور را توسعه دهند، روابط تجاری خودش به خوبی توسط بازرگان‌ها توسعه پیدا خواهد کرد. اتاق مشترک ایران و ترکمنستان جهت احیای روابط سیاسی و تجاری ایران و ترکمنستان پیشنهاد رونمایی از نماد ملی و فرهنگی در دو کشور را در دو شهر مشهد و عشق آباد داده تا بتوانیم با استفاده از اشتراکات فرهنگی و تاریخی دو کشور قدمی جهت بهبود روابط دو کشور برداریم.
برای بهبود تجارت با ترکمنستان باید مسیرهای جایگزین تجهیز شوند
رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان در ادامه به دیگر پیشنهادات و عوامل موثر در بهبود روابط دو کشور پرداخت و گفت : دیگر مواردی که در بهبود وضعیت ارتباطی دو کشور میتواند تاثیر شایان توجهی بگذارد عواملی مثل تجهیز مسیرهای جایگزین بازار اوراسیا مانند مسیر کتای افغانستان و مسیر دریای خزر است که پیگیری از این مسئله باید از وزارت راه و شهرسازی صورت بگیرد، عقد تفاهم نامه های تعرفه ترجیحی با ترکمنستان و تسهیل صادرات محصولات دانش بنیان به ویژه در صنعت نفت و گاز ترکمنستان نیز از دیگر عوامل موثر در بهبود روابط تجاری دو کشور میتواند باشد.
محمدنژاد همچنین به وجود مشکلاتی همچون حمل و نقل در روابط تجاری اقتصادی با ترکمنستان اشاره کرد و گفت: از جمله مشکلاتی که ما در حوزه حمل و نقل با آن درگیر هستیم عواملی مثل تأمین واگن، مذاکره جهت بازگرداندن وضعیت مرزهای جاده‌ای مانند شرایطی که در گذشته بود هستند.