سازمان امور مالیاتی در جدیدترین گزارش خود به تشریح عملکرد مالیاتی کشور در سال 98 و چهار ماهه ابتدایی سال جاری پرداخته است، گزارشی که نشان می‌دهد هرچند سهم این درآمدها از منابع اعتباری کشور افزایش یافته اما همچنان فرار مالیاتی به عنوان دغدغه‌ای مهم بر جای خود باقی است.
در شرایطی که بررسی وضعیت اقتصادی کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد، بسیاری از دولت‌ها توانسته‌اند با اتکا به درآمدهای مالیاتی بخش قابل توجهی از منابع درآمدی خود در بودجه را به دست بیاورند، در ایران استفاده از این درآمدها هیچگاه به شکل جدی اجرایی نشده است.
به گزارش تعادل، وابستگی طولانی مدت دولت‌های ایران به درآمدهای مالیاتی باعث شده در شرایطی که بسیاری از کارشناسان بر لزوم تغییر در ساختار درآمدی دولت تاکید می‌کنند اما در عمل، پول تمام نشدنی نفت، بسیاری از دولت‌ها را بر آن داشته تا بدون نگاه به ساختارهای اقتصادی، صرفا از این درآمدهای در دسترس استفاده کنند.
به گزارشدر دو سال گذشته شرایط تاریخی اقتصاد ایران تغییر کرده است. بازگشت تحریم‌های امریکا به کاهش جدی درآمدهای نفتی دولت منجر شده و همین امر تصمیم‌گیران را بر آن داشته تا به سمت استفاده از درآمدهای فراموش شده فکر کنند. یکی از این درآمدها، بازگشت به مالیات است. هرچند در سال‌های گذشته شعارهای زیادی درباره استفاده از مالیات در منابع اعتباری دولت مطرح شده بود اما قطع دسترسی به درآمدهای نفتی باعث شد، حرکت به این سمت سرعت بیشتری پیدا کند.
افزایش سهم مالیات از درآمدهای دولت در ایران چند مانع مهم داشت. نخست نبود قوانین و مقررات لازم اجرایی در این مسیر است. لایحه اصلاح قوانین مالیاتی که در سال‌های گذشته مطرح شده و البته هنوز نهایی نشده، یکی از گام‌های دولت برای بهبود این شرایط است. در کنار آن راه‌های فرار مالیاتی در ایران همچنان بسیار گسترده است.
از مرحله اخذ اطلاعات مودیان مالیاتی گرفته تا زمان تسویه حساب، گزینه‌های زیادی برای دور زدن قوانین وجود دارد که در سال چند هزار میلیارد تومان از درآمدهای دولت را از دسترس خارج می‌کند.درگیری سازمان امور مالیاتی با برخی از اصناف، بخشی از این ماجرای پیچیده است.
با توجه به نقش تعیین‌کننده دستگاه‌های کارت خوان در رصد اطلاعات درآمدی مودیان مالیاتی، دولت تاکید کرده که همه اصناف باید دستگاه‌های کارت خوان نصب کنند. در سال گذشته اصرار بر لزوم نصب این دستگاه‌ها در مطب‌های پزشکی و دفاتر وکالت حواشی زیادی به وجود آورد و دولت بر پیگیری قانونی این فرآیند تاکید کرد.
در کنار دستگاه‌های کارت‌خوان، رصد حساب‌های اقتصادی افراد نیز گزینه دیگری است که در بسیاری از کشورهای دنیا اجرایی می‌شود و به این ترتیب دولت با نظارت بر این حساب‌ها، مبلغ نهایی مالیات را تعیین می‌کند. در ایران با وجود گمانه زنی‌های فراوان، در این زمینه، هنوز تصمیم نهایی گرفته نشده و همین امر راه را بر رصد اطلاعات مودیان بسته است، هرچند با مجوزی که در سال گذشته صادر شد، سازمان امور مالیاتی توانسته حساب مودیان را بررسی کند و همین امر به کشف رقم قابل توجهی از فرار مالیاتی منجر شده است.
31 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی
سازمان امور مالیاتی در جدیدترین گزارش خود آورده: در سال 1398 گذار از نظام مالیاتی الکترونیکی به نظام مالیاتی هوشمند به عنوان اصلی‌ترین راهبرد توسعه نظام مالیاتی کشور برای تأمین منابع عمومی بودجه دولت و کاهش اتکا به درآمدهای نفتی و نیز سایر روش‌های تأمین مالی تورمی بودجه و همچنین ارتقای عدالت مالیاتی، مبارزه موثر با فرار مالیاتی، ارتقای سلامت اداری و افزایش رضایت‌مندی مودیان مالیاتی بوده است.
علاوه بر این، پیگیری اصلاحات لازم در قوانین و مقررات و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای این مهم در دستور کار سازمان امور مالیاتی قرار دارد و نقشه راه هوشمند و مدرن‌سازی نظام مالیاتی کشور پس از تصویب شورای فناوری اطلاعات وزارت متبوع برای اجرا و پیاده‌سازی ابلاغ شده است.
ارتقای نسبت درآمدهای مالیاتی به هزینه جاری از 2/45 درصد در سال 1397 به 8/47درصد در سال 1398 همچنین ارتقای نسبت درآمدهای مالیاتی به منابع عمومی بودجه دولت از 35درصد در سال 1397 به 37 درصد در سال 1398 از جمله دستاوردهای سازمان امور مالیاتی در یک‌سال گذشته بوده است.
همچنین ابلاغ و اجرای بخشنامه مربوط به عدم ورود سازمان امور مالیاتی کشور نسبت به حساب‌های سنوات گذشته شرکت‌هایی که در سال 1399 وارد بورس می‌شوند نیز از جمله اقداماتی است که توسط این سازمان و در جهت تسهیل ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه کشور در سال جاری انجام داده است . پس از این مقدمات، سازمان امور مالیاتی به جزییات برنامه‌ریزی خود برای مقابله با فرار مالیاتی پرداخته است.
انعقاد تفاهم نامه با بیش از 100 دستگاه اجرایی جهت دریافت داده و اطلاعات موضوع ماده 169 مکرر برای توسعه و تکمیل پایگاه اطلاعات هویتی، عملکردی و دارایی مودیان مالیاتی و دریافت داده و اطلاعات بیش از 30 دستگاه طراحی و اجرای پایلوت مبارزه با فرار مالیاتی و جلب حمایت موثر و اجماع و همگرایی همه ارکان نظام در مبارزه با فرار مالیاتی حمایت از تولید و بخشودگی جرایم مالیاتی و قطعی‌سازی 1,300,000 پرونده مشاغل متوسط و کوچک در اجرای تبصره ماده 100 ق.م.م ایجاد پنجره واحد به منظور مراجعه فعالان اقتصادی به یک سامانه برای پرداخت مالیات بر درآمد حقوق و سهم بیمه تأمین اجتماعی از دیگر دستاوردهای سازمان امور مالیاتی کشور در یک‌سال گذشته بود .
بررسی اطلاعات بانکی 14,542 مودی مشکوک به فرار مالیاتی طی یک‌سال گذشته منجر به صدور برگ مطالبه بالغ بر317,480 میلیارد ریال برای مودیان یاد شده است.همچنین تهیه و تصویب آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های لازم برای اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان در راستای شفاف‌سازی مبادلات اقتصادی و برقراری عدالت مالیاتی و رشد 35 درصدی رسیدگی پرونده‌های مودیان و کاهش 25 درصدی ورودی پرونده‌ها به بخش دادرسی مالیاتی و صدور دو بخشنامه مهم و حیاتی در زمینه رسیدگی به تراکنش‌های مشکوک بانکی و صورتحساب‌های غیرواقعی در راستای مبارزه با فرار مالیاتی و وصول مالیات از بخش خاکستری اقتصاد نیز در زمره برنامه‌های تاثیرگذار سازمان امور مالیاتی کشور است که در راستای توسعه عدالت مالیاتی و شفاف‌سازی اقتصاد کشور صورت گرفته است.
گذار به مالیات‌ستانی هوشمند
در بخش دیگری از گزارش سازمان مالیاتی به طرح‌های اجرایی شده برای رسیدن مالیات ستانی هوشمند اشاره شده است. این سازمان در سال گذشته سیاست‌های چندگانه‌ای را رسیدن به مالیات ستانی هوشمند اجرا کرده است. این طرح ملی مشتمل بر 7 طرح اصلی است که به ترتیب شامل:
1- توسعه و استقرار نظام خود اظهاری به جای تشخیص علی‌الراس (اجرای ماده 97 ق.م.م)
2- بازنگری، تکمیل و توسعه خدمات الکترونیکی مالیاتی (پنجره واحد خدمات)
3- توسعه و تحول ِمعماری سازمانی و تدوین استراتژی حاکمیت داده با رویکرد هوشمندسازی داده مبنا
4- طراحی و پیاده‌سازی پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان
5- بازنگری، بهبود و بازمهندسی فرآیندهای مالیاتی
6- هوشمندسازی داده- مبنا (BPR) نظام مالیاتی با استفاده از تکنولوژی علوم داده
7- طراحی و استقرار سیستم‌های نوین برنامه‌ریزی و مدیریت منابع و کنترل پروژه‌هاست و پیش بینی می‌شود با طراحی و راه‌اندازی این هفت طرح نظام مالیاتی هوشمند در کشور اجرایی شود.
این گزارش ضمن اشاره به وصول 1,412 هزار میلیارد ریال درآمدهای مالیاتی عملکرد سال 1398 با تحقق 102 درصدی و رشد 29 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل می‌افزاید: تحقق 86 درصد درآمدهای مالیاتی در پایان تیرماه سال 1399 نسبت به مدت مشابه سال قبل و همچنین واریز مبلغ 278,626 میلیارد ریال عوارض ارزش افزوده از شهریورماه سال 1398 لغایت تیرماه سال 1399 به‌حساب شهرداری‌ها و دهیاری‌های سراسر کشور از دیگر دستاوردهای سازمان امور مالیاتی کشور در یک‌سال گذشته بوده است.
تحقق درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی شده و کشف 31 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی هرچند نشان از بهبود عملکرد در این حوزه می‌دهد اما همچنان راهی طولانی تا قطع وابستگی به نفت و اتکا به درآمدهای مالیاتی مانده، راهی که اگر در کوتاه‌مدت طی نشود، همچنان دست امریکا را در تحت فشار قرار دادن دولت ایران از طریق تحریم‌های نفتی باز می‌گذارد.