حرکت ایران به سمت توسعه تجارت با کشورهای همسایه و در اولویت قرار گرفتن این کشورها به‌خصوص کشورهای همجوار، بررسی وضعیت تجاری اعم از صادرات و واردات را در آن کشورها ضرورت می‌بخشد.
از این‌رو گزارشی از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران درخصوص وضعیت تجارت ایران با پاکستان منتشر شده است. البته آخرین آمار تجارت ایران با پاکستان مربوط به ۹ ماه منتهی به آذر سال‌جاری است که نشان می‌دهد ۲ میلیون و ۲۶۸ هزار تن کالا به ارزش ۸۶۷ میلیون دلار به این کشور همسایه صادر شده است.
از این رو پاکستان سهم ۷/ ۲ درصدی را از کل ارزش صادرات از آن خود کرده است. البته وزن کالاهای صادر شده به این کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۲۰ درصدی داشته اما از نظر ارزشی با ۳ درصد افت مواجه شده است.
به گزارش دنیای‌اقتصاد، در همین مدت زمان یعنی ۹ ماه منتهی به آذر سال‌جاری، ۲۹۳ هزار تن کالا به ارزش ۳۳۱ میلیون دلار از این کشور وارد ایران شده و سهم یک درصدی از کل ارزش واردات را به خود اختصاص داده است.
واردات ایران از پاکستان نسبت به مدت مشابه سال گذشته هم به لحاظ وزنی رشد ۴۸ درصدی داشته و هم به لحاظ ارزشی با رشد ۵۸ درصدی روبه‌رو بوده است. البته گزارش منتشر شده از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد که تفاوت آماری بین آمارهای گمرک ایران با آمارهای مرکز تجارت بین‌المللی وجود دارد.
این گزارش علت چنین تفاوت آماری را ناشی از دلایل مختلفی از جمله کم‌اظهاری واردکنندگان پاکستان و اشتباهات آماری گمرکات دو کشور می‌داند. از این رو عنوان می‌کند که ضرورت دارد ترتیبی اتخاذ شود تا با همکاری گمرکات دوطرف، نسبت به رفع مغایرت آماری مزبور اقدام شود.
گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران به بررسی آمارهای تجارت کالایی بدون نفت خام ایران با پاکستان براساس آمارهای گمرک پر داخته است. این گزارش نشان می‌دهد واردات ایران از پاکستان پس از یک کاهش حدود ۱۶ درصدی در سال ۱۳۹۴ در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ افزایش یافته اما از سال ۱۳۹۷ مجددا با کاهش حدود ۱۳ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۶ مواجه شده و به حدود ۳۴۱ میلیون دلار رسیده است.
مطابق آمار گمرک ایران، صادرات ایران به پاکستان در سال ۱۳۹۴ نسبت به سال ۱۳۹۳ کاهش حدود ۳۱ درصدی را تجربه کرده اما از سال ۱۳۹۵ روند صادرات ایران به پاکستان صعودی شده است. بیشترین رشد صادرات ایران به پاکستان طی ۵ سال اخیر در سال ۱۳۹۷ حدود ۳۸ درصد بوده است.
با این افزایش رقم صادرات ایران به پاکستان در پایان سال ۱۳۹۷ به حدود ۳/ ۱ هزار میلیارد دلار رسیده است. تفاوت آمار صادرات ایران به پاکستان که از سوی گمرک اعلام می‌شود، با واردات پاکستان از ایران که از سوی مرکز تجارت بین‌المللی اعلام می‌شود، و بالاتر بودن آمار گمرک ایران، می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی از جمله کم‌اظهاری واردکنندگان پاکستان و اشتباهات آماری گمرکات دو کشور باشد.
بنابراین به‌نظر می‌رسد ضرورت دارد ترتیبی اتخاذ شود تا با همکاری گمرکات دوطرف، نسبت به رفع مغایرت آماری مزبور اقدام شود.در فهرست اقلام عمده صادراتی ایران به پاکستان، قیرنفت با ارزش صادرات حدود ۱۰۳ میلیون دلاری مهم‌ترین کالای صادراتی ایران به پاکستان بوده (این رقم براساس آمار مرکز تجارت بین‌المللی ۵/ ۳۱ میلیون دلار و در جایگاه چهارم در کالاهای عمده بوده) و برنج نیمه سفید و کاملا سفید با ارزش واردات حدود ۲۳۸ میلیون دلاری، مهم‌ترین کالای وارداتی ایران از این کشور محسوب می‌شود (این رقم براساس آمار مرکز تجارت بین‌المللی ۲/ ۱ میلیون دلار و در جایگاه دوم در کالاهای عمده بوده‌است).
براساس آمارهای مرکز تجارت بین‌المللی، پاکستان در سال ۲۰۱۸ از مجموع حدود ۶۰ میلیارد دلار واردات از جهان، حدود ۵/ ۱۷ میلیارد دلار آن را از منطقه خاورمیانه و حدود ۴/ ۰ میلیارد دلار آن را از ایران وارد کرده است.
سهم خاورمیانه در تامین نیاز وارداتی پاکستان در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۹ درصد بوده که این سهم نسبت به سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ افزایش یافته است. سهم ایران از کل صادرات خاورمیانه به پاکستان در سال ۲۰۱۸ نسبت به دو سال قبل آن کاهش یافته و از ۹/ ۲ درصد در سال ۲۰۱۶ به ۱/ ۲ درصد در سال ۲۰۱۸ رسیده است.
سهم ایران از کل صادرات جهان به پاکستان در سال ۲۰۱۸ حدود ۶/ ۰ درصد بوده که این سهم نسبت به سال ۲۰۱۷ افزایش اندکی داشته است. در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال ۲۰۱۷ واردات پاکستان از خاورمیانه با رشد حدود ۱۷ درصدی و واردات آن از ایران با رشد حدود ۱۴ درصدی مواجه شده است.
براساس اطلاعات اخیر مرکز آمار پاکستان، ایران بیستمین کشور در فهرست واردکنندگان عمده پاکستان طی سه ماه جولای تا اکتبر ۲۰۱۹ قرار دارد و طی این مدت واردات از ایران برابر با ۱۹۴ میلیون دلار گزارش شده که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۸ که برابر با ۸/ ۱۰۵ میلیون دلار بوده، حدود ۸۸ میلیون دلار افزایش داشته است.
سهم ایران از کل واردات کالایی پاکستان در جولای تا اکتبر ۲۰۱۹ برابر با ۲۵/ ۱ درصد بوده که نسبت به رقم ۶۹/ ۰ درصد مدت مشابه سال ۲۰۱۸، تقریبا دوبرابر شده است.با توجه به آخرین اطلاعات تجاری پاکستان در مرکز تجارت بین‌المللی و آمارهای تجارت ایران با این کشور در گمرک ایران می‌توان گفت شاید یکی از مهم‌ترین راهکارها برای توسعه تجارت بین ایران و پاکستان، برقراری تجارت آزاد فی‌مابین است.
موضوع برقراری تجارت آزاد بین پاکستان و سایر طرف‌های تجاری یکی از موضوعات کاری دولت این کشور است و تاکنون موافقت تجارت آزاد بین پاکستان با کشورهایی مانند آمریکا، افغانستان، مالزی و ... برقرار شده که باعث افزایش صادرات پاکستان به این کشورها نیز شده است. اما به‌رغم طرح موضوع از سوی برخی کارشناسان و فعالان اقتصادی، هنوز اقدام موثری در این زمینه از سوی دولت انجام نشده است. علاوه بر این، با توجه به اشتراکات فرهنگی یا اجتماعی، توسعه گردشگری بین دو کشور هم می‌تواند زمینه‌ساز رونق صنعت گردشگری طرفین و ایجاد درآمدهای ارزی شود.