اختلاف‌نظر بین مسوولان ذی‌ربط تجارت خارجی درخصوص تبادل اطلاعات بین سامانه جامع امور گمرکی و سامانه جامع تجارت بالا گرفته است.
از یکسو مقامات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز رای به ناپایداری این تبادل اطلاعات می‌دهند و استفاده از اطلاعات ارائه شده از سوی گمرک را با توجه به این شرایط سخت می‌دانند. اما سوی دیگر این ماجرا گمرک قرار گرفته که از عملکرد سامانه جامع امور گمرکی دفاع می‌کند و حتی آماری نیز از تراکنش‌های بالای این سامانه با سامانه‌های مرتبط ارائه می‌دهد.
به گزارش دنیای اقتصاد، این درحالی است که مسوولان ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به نقل از گمرک علت ناپایداری تبادل اطلاعات بین سامانه‌ها را همین حجم بالای ورود تراکنش‌ها عنوان می‌کنند که موجب قطع و وصل شدن سامانه می‌شود.
به هر حال، براساس آمار اعلام شده از سوی گمرک در نیمه اول امسال حدود ۵/ ۶ میلیون تراکنش شامل ۴میلیون تراکنش با سامانه همتا در حوزه رجیستری گوشی تلفن همراه ایجاد شده و حدود ۲ میلیون تراکنش در حوزه اظهارنامه‌های واردات، صادرات، ترانزیت شامل اطلاعات کامیون‌ها و محموله‌ها و حدود ۵۰۰ هزار تراکنش با سامانه ثبت‌سفارش، ایجاد شده است. همچنین تعداد تراکنش با سامانه جامع تجارت نیز ۵/ ۲ میلیون ثبت شده است.
اگرچه سال‌هاست شعار دولت الکترونیک از سوی مقامات بلندپایه کشور به گوش می‌رسد اما استقرار آن همچنان با چالش‌های زیادی مواجه است. تجارت خارجی از جمله بخش‌هایی است که توانسته تا حدی براساس دولت الکترونیک پیش رود.
از یکسو گمرک ایران به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین واحدهای تجارت بین‌المللی با الکترونیکی کردن فرآیندها، تمامی عملیات مربوط به واردات، صادرات و ترانزیت کالا از طریق سامانه جامع گمرک را امکان‌پذیر کرده است.
از سوی دیگر سامانه جامع تجارت به‌عنوان درگاه یکپارچه ارتباط بازرگانان با دستگاه‌های ذی‌ربط در امر تجارت کشور با هدف شفاف‌سازی، تسهیل و تسریع تجارت جهت انجام اموری همچون ثبت‌سفارش، اخذ مجوزهای ورود کالا، تامین ارز از نظام ارزی کشور، اظهار منشأ ارز و پرداخت‌ها به‌صورت الکترونیکی و سیستمی از سال ۹۵ آغاز به‌کار کرده و برگه فیزیکی مجوزها و استفاده از کاغذ را حذف کرده است.
علاوه بر این مطابق با قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز تمامی دستگاه‌های دخیل در امر تجارت باید به سامانه جامع تجارت متصل شوند تا زمینه سوءاستفاده قاچاقچیان از شرایط تجارت کشور، برچیده شود. «بند الف ماده ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ماده ۳ آیین‌نامه مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق و تبصره ۵ آن، ماده ۳۲ آیین‌نامه مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق و ماده ۳۵ آیین‌نامه مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق» به لزوم اتصال سامانه جامع تجارت به سامانه جامع امور گمرکی تاکید دارد و حتی برای اجرای این قانون و جلوگیری از بهانه‌تراشی‌های گمرک، وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت صنعت، معدن و تجارت شهریورماه سال گذشته اقدام به امضای توافق‌نامه‌ای کردند و این اتصال برقرار شد؛ حال براساس ادعای سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به‌دلیل ناپایداری تبادل اطلاعات بین این دو سامانه، عملا امکان بهره‌گیری از اطلاعات سامانه امور گمرکی وجود ندارد. به همین دلیل قاچاقچیان و سودجویان با سوءاستفاده از این خلأ، می‌توانند اقدامات موردنظر خود را بدون دخالت نهاد نظارتی پیش ببرند.
حمیدرضا دهقانی‌نیا در مورد اینکه آیا مشکل اتصال سامانه جامع امور گمرکی به سامانه جامع تجارت برطرف شده است، اظهار کرد: متاسفانه همچنان شاهد ناپایداری تبادل اطلاعات بین این دو سامانه هستیم؛ این ناپایداری، استفاده از اطلاعات ارائه شده از سوی گمرک را با مشکل مواجه می‌کند. از گمرک که پیگیری می‌کنیم می‌گویند به‌دلیل حجم بالای ورود تراکنش‌ها، سامانه با قطع و وصل مواجه می‌شود و ناپایداری را پدید می‌آورد؛ امیدواریم این دلیل گمرک، حقیقت داشته باشد.
او ادامه داد: تبادل اطلاعات بین سامانه امور گمرکی با سامانه جامع تجارت باید توسط گمرک پایدار شود و به هیچ عنوان هم کار سختی نیست.اگرچه تبادل اطلاعات گمرک با سامانه جامع تجارت مورد انتقاد ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز قرار گرفته است، اما مقامات گمرک هم ساکت ننشسته‌اند و به این انتقاد به استناد آمار، پاسخ داده‌اند.
جدیدترین آمارهای گمرک ایران از میزان تبادل اطلاعات با سازمان‌های همجوار نشان می‌دهد در نیم‌سال اول سال‌جاری بیش از ۴ میلیون تراکنش اطلاعات با سامانه همتا و ۵/ ۲ میلیون تراکنش با سامانه جامع تجارت انجام شده است.
ابراهیم نقدی مدیرکل دفتر حقوقی گمرک ایران در یک برنامه خبری با دفاع از گمرک الکترونیک، به تاریخچه آغاز سامانه‌ها و فناوری‌های اطلاعات از سال ۹۰پرداخت. نقدی در ارزیابی خود از وضعیت قاچاق در کشور گفت: در ماده ۹ قانون گمرکی برای نخستین بار گمرک پیشنهاد کرد تا از فناوری اطلاعات در تجارت استفاده کنیم.
قرار شد در سال ۹۲ در مواد ۵ و ۶ در بحث پیشگیری و مبارزه با قاچاق از این سامانه‌ها استفاده کنیم و در سال ۹۴ آیین‌نامه اجرایی مواد ۵ و ۶ تصویب شد. در این آیین‌نامه به صراحت وظایف هر یک از دستگاه‌ها پیش بینی شد. در ماده ۳۶ آیین‌نامه اجرایی ماده ۵ و ۶ آمده است که هر کدام از دستگاه‌های ذی‌ربط برای انجام عملیات خود دارای سامانه عملیات مستقل باشند.
نقدی با اشاره به اقدامات گمرک در راستای تبادل اطلاعات با سامانه‌ها گفت: درخصوص تبادل اطلاعات با سامانه جامع تجارت و الکترونیکی کردن فرآیندها، ابتدا گمرک پیش قدم شد.
در نیمه اول امسال حدود ۵/ ۶ میلیون تراکنش شامل ۴ میلیون تراکنش با سامانه همتا در حوزه رجیستری گوشی تلفن همراه داشتیم و حدود ۲ میلیون تراکنش در حوزه اظهارنامه‌های واردات، صادرات، ترانزیت شامل اطلاعات کامیون‌ها و محموله‌ها و حدود ۵۰۰ هزار تراکنش با سامانه ثبت‌سفارش داشتیم.
مدیرکل دفتر حقوقی گمرک با بیان اینکه در نیمه اول امسال درخصوص دریافت اطلاعات ثبت‌سفارش، حدود ۵۰هزار تراکنش با سامانه بهین‌یاب وزارت صمت داشتیم، گفت: در گمرک نه‌تنها کوتاهی و کم‌کاری نشده است، بلکه اقدامات خوبی در راه‌اندازی سامانه‌ها انجام شده است. در نیمه اول امسال، ۴۲میلیارد دلار واردات و صادرات انجام شده و همه آنها تحت سامانه گمرک بوده است.