روند واردات و صادرات ایران در سال‌های 97 و98 بررسی شد: تجارت مثبت در بهار 98

این ارقام حکایت از تراز مثبت تجاری کشور در سه ماهه نخست امسال دارد. همچنین پنج کشور عمده صادراتی کشور در بهار امسال به ترتیب «عراق، چین، امارات متحده عربی، افغانستان و ترکیه» بوده‌اند.

به گزارش تعادل، ارزیابی‌های آماری نشان می‌دهد، عراق توانسته است جایگاه نخست مقاصد صادراتی ایران را که بیش از این دراختیار چین بود، تصاحب کند.

اما مبادی صادرکننده کالا به ایران نیز در فصل بهار 98 براساس آمار منتشر شده، 5 کشور «چین، امارات متحده عربی، ترکیه، هند و آلمان» هستند. از آن‌سو، روند ماهانه صادرات ایران حاکی از این است که در فروردین ماه سال 97 معادل 3.1 میلیارد دلار کالاها روانه بازارهای جهانی شده که این رقم در فروردین سال 98 با روند کاهشی به 2.5 میلیارد دلار رسیده است.

 وضعیت ماهانه صادرات و واردات

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، صادرات و واردات کشور از سال 90 به بعد تحت تاثیر شرایط سیاسی و اقتصادی کشور نوسانات بسیاری را پشت سر گذاشت و در این میان توافق برجام توانست در زمان کوتاهی رونقی محدود به تجارت کشور بدهد.

اما در ادامه روند تجارت با شوک‌های تحریمی مواجه شد. مطابق ارزیابی‌های صورت گرفته از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، روند صادرات کالایی غیرنفتی از سال 1390 تا 1397 نوسانات بسیاری را در پی داشته است. به‌طوری‌که مطابق آمار ارایه شده، ارزش صادرات ایران از سال 90 با ارزش 26 میلیارد دلار با طی مسیر صعودی به 29 میلیارد دلار در پایان سال 91 رسیده است.

 اما با روی کار آمدن دولت یازدهم و تشدید تحریم‌ها، صادرات کالای غیزنفتی در سال 92 با افت محسوس نسبت به سال ماقبل خود، به 28 میلیارد دلار کاهش یافت. اما ثمربخش بودن مذاکرات هسته‌ای با کشورهای اروپایی و امریکا، صادرات کالای غیرنفتی با یک جهش قابل توجه رقم 33.6 میلیارد دلار را به ثبت رساند. اما این روند رشد صادراتی خیلی تداوم نداشت، به‌طوری‌که در سال 94 و 95 سیر نزولی به خود گرفت. براساس آمارها، صادرات کالای غیرنفتی در سال 94 با کاهش 2.5 میلیارد دلاری، رقم 31 میلیارد دلار را ثبت کرد.

این روند نزولی، به گفته بسیاری از صادرکنندگان به دلیل نگه داشتن فنر افزایش نرخ دلار از سوی سیاست‌گذار پولی در سال 95 شدت بیشتری به خود گرفت و به 28 میلیارد دلار سال 92 بازگشت. چراکه فشارها برای ثابت نگه داشتن نرخ ارز صرفه اقتصادی صادرات را از بین برده بود.

صادرات کالای غیرنفتی اما سال 96 به دلیل رشد ناگهانی نرخ دلار در بازارهای ایران و کاهش ارزش پول ملی مجددا روند صعودی به خود گرفت و در نهایت رقم 32.3 میلیارد دلار را به نام خود ثبت کرد؛ اما خروج امریکا از برجام و اعمال تحریم‌های ثانویه بر ایران باعث شد تا بانک مرکزی برای بازگشت ارز حاصل از صادرات، سیاست‌هایی را اعمال کند که صادرکنندگان را در شرایط سخت‌تری قرار دهد که حتی افزایش نرخ ارز نیز مشوق مثبتی برای افزایش صادرات کشور نشود، از این رو سال 97 با خروج بسیاری از صادرکنندگان واقعی کشور از چرخه تجارت، روند صادرات با افت مواجه شد و به رقم 31.5 میلیارد دلار رسید.

از سوی دیگر، ارزیابی آماری مربوط به روند صادرات خدمات از سال 90 تا 1394 نیز نشان از روند صعودی دارد. به‌طوری‌که میزان صادرات خدمات از 8.5 میلیارد دلار در سال 90 به 11.1 میلیارد دلار افزایش یافت. البته میزان این اقلام صادراتی در سال95 به رقم 10.1 میلیارد دلار کاهش یافت. سال 96 نیز پرونده صادراتی خدمات با اندکی تفاوت نسبت به سال گذشته خود با رقم 10.4 میلیارد دلار به پایان رسید.

این گزارش در ادامه نشان می‌دهد، عامل مسلط در کاهش تولید ناخالص داخلی سال 97، افت قابل ملاحظه ارزش صادرات کالاها و خدمات (کاهش 13.5 درصدی) در این سال بوده؛ به‌طوری‌که محاسبات نشان می‌دهد، حدود منفی 4.1 واحد درصد از رشد اقتصادی منفی  4.9 درصدی سال 97 به دلیل کاهش ارزش صادرات است.

همچنین عوامل تغییرات موجودی انبار و اشتباهات آماری، صادرات کالاها و خدمات، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، هزینه مصرف نهایی دولت و واردات کالاها و خدمات سهم عمده‌ای در رشد عوامل هزینه‌ای و در پی آن کاهش رشد اقتصادی سال 97 نسبت به قیمت ثابت سال 90 داشته است.

 روند ماهانه ارزش صادرات و واردات کالایی بدون نفت خام

اما بررسی‌های یک‌ساله اخیر آمارهای گمرک نشان می‌دهد، روند ماهانه ورزنی و ارزشی صادرات کالایی بدون نفت خام از فروردین 1397 تا فروردین 1398 فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشته که متاثر از نظام تصمیم‌سازان و سیاست‌گذاران در سطح کلان اقتصادی بوده است.

مطابق آمارها، در اولین ماه سال 97، صادرات کالایی بدون نفت خام با 8 میلیون تن به ارزشی معادل 3.1 میلیارد دلار آغاز شد که روند رو به رشدی را در اردیبهشت ماه تجربه کرد و به 11 میلیون تن به ارزش 4.5 میلیارد دلار رسید.

اما خردادماه 97 صادرات این کالاها نزولی شد و به رقم 9 میلیون تن به ارزش حدود 3.7 میلیارد دلار رسید که این ارقام در تیر ماه با اینکه ار نظر وزنی اندکی رشد داشته و به 9.5 میلیون تن رسیده است اما از نظر ارزشی تفاوت فاحشی دیده نمی‌شود.

این روند در مرداد ماه معکوس شد و از نظر وزنی اندکی تنزل داشتیم و به رقم 8.5 میلیون تن رسیدیم اما باز هم از نظر ارزشی تفاوت خاصی حس نمی‌شود. این روند در شهریورماه از نظر وزنی تغییر زیادی را نشان داد و رقمی نزدیک به 10.5 میلیون تن را نشان داد، اما باز هم از نظر ارزشی تفاوت فاحشی با ماه‌های گذشته خود نداشت.

 مهر ماه سال 97 اما صادرات کالاها بدون نفت خام هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی با جهشی اندک رو به افزایش گذاشت؛ این رقم نزدیک به 11 میلیون تن را نشان می‌دهد که ارزش آن به حدود 4.1 میلیارد دلار می‌رسد.

در ادامه این روند آبان ماه تجربه ناخوشایندی برای صادرات این کالاها بود و سیر نزولی شدیدی به خود گرفت که با کاهش 3 میلیون تنی باز هم به رقم 8 میلیون تن در ماه نخست سال 97 رسید؛ اما از نظر ارزشی رقمی کمتر از فروردین ماه درآمد داشت که معادل 2.8 میلیارد دلار برای کشور ارزآوری کرد. مطابق آمارها در پایان آخرین ماه از فصل پاییز 97، صادرات کالاهای بدون نفت خام، در مقایسه با باقی ماه‌های سال رقم بهتری را از نظر وزنی ثبت کرد و به 11.7 میلیون تن رسید، اما از نظر ارزشی ارزآوری زیادی برای کشور نداشت و رقم 3.5 میلیارد دلار را به ثبت رساند.

با شروع فصل زمستان و نزدیک شدن به ماه‌های پایانی سال، صادرات کالاهای بدون نفت خام، در دی ماه 97 نیز با یک سراشیبی تند از نظر وزنی به رقمی پایین‌تر از 8 میلیون تن رسید که از نظر ارزشی معادل 3 میلیارد دلار را رقم زد. اما در ماه‌های «بهمن و اسفند» 97، صادرات کالاهای بدون نفت خام، نیز از نظر وزنی روند صعودی را طی کردند، که ارزآوری آنها به ترتیب حدود 3.6 و 4.4 میلیارد دلار بوده است.

اما بررسی‌های آماری نشان می‌دهد، با ورود به سال 98، صادرات کالاهای بدون نفت خام، در نخستین ماه روند نزولی را در پیش گرفت و ثبت 8.5 میلیونتن برابر با 2.5 میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته‌اند.

روند ماهانه وزنی و ارزشی واردات کالایی بدون نفت خام از فروردین 1397 تا فروردین 1398 نیز از نوسانات بی‌نصیب نماند و فروردین سال 97 را با واردات 1.9 میلیون تن به ارزش 2.5 میلیارد دلار آغاز کرد که پس از طی نوساناتی در ماه‌های مختلف این سال در اسفندماه با واردات حدود 3.1 میلیون تن به ارزشی معادل 4 میلیارد دلار به پایان رسید. اما این رقم برای واردات کالاهایی از این دست در فروردین سال 98 به 2.1 میلیون تن به ارزش 2.3 میلیارد دلار رسید که روند کاهشی را نشان می‌دهد.

 آمارهای تجاری در سه ماهه نخست 98

آمارهای ارایه شده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد، صادرات کالایی بدون نفت خام در فروردین ماه سال 98 بر اساس آمار تحلیل مقدماتی معادل 2.5 میلیارد دلار بوده که این رقم بر اساس آمارهای روزانه گمرک در اردیبهشت و خرداد امسال به ترتیب معادل 6.3 و 3.1 میلیارد دلار بوده است.

ارزش صادرات این کالاها در بهار سال 98 بر اساس آمارهای روزانه گمرک معادل 11.9 میلیارد دلار است که بر اساس اظهارات مدیران سازمان توسعه تجارت ایران این رقم معادل 11.5 میلیارد دلار بوده است. همچنین واردات کالایی در فروردین ماه سال 98 بر اساس آمار تحلیل مقدماتی معادل 2.3 میلیارد دلار بوده که این رقم بر اساس آمارهای روزانه گمرک در اردیبهشت و خرداد امسال به ترتیب معادل 4.4 و 3.2 میلیارد دلار بوده است.

ارزش واردات این کالاها در بهار سال 98 بر اساس آمارهای روزانه گمرک معادل 9.9 میلیارد دلار است که بر اساس اظهارات مدیران سازمان توسعه تجارت ایران این رقم معادل 10.2 میلیارد دلار بوده که نرخ رشد ان نسبت به سال 97 منفی 8.7 میلیارد دلار را نشان می‌دهد.

 مبداهای وارداتی و صادراتی در بهار 98

براساس آمار تحلیل مقدماتی و آمار روزانه گمرک، پنج کشور «عراق، چین، امارات متحده عربی، افغانستان و ترکیه» از جمله مبادی صادراتی ایران به شمار می‌روند. مطابق آمارها، در فصل بهار، ایران معادل 6305 هزار تن به ارزش 2 میلیارد و 391 میلیون دلار کالا به کشور عراق صادر کرده است.

پس از آن، ایران با اینکه از نظر وزنی معادل 12,228 هزار تن به کشور چین صادرات داشته، اما از نظر ارزشی این صادرات معادل 2 میلیارد و 354 میلیون دلار بوده که این کشور را در رتبه دوم مقاصد صادراتی ایران قرار داده است.

امارات متحده عربی نیز با 4161 هزار تن به ارزش یک میلیارد و 555 میلیون دلار در رتبه سوم، افغانستان با 1,428 هزار تن به ارزش 513 میلیون دلار در رتبه چهارم و ترکیه با 1,068 هزار تن به ارزش 382.3 میلیون دلار با رتبه پنجم جزو 5 مقاصد صادراتی ایران به شمار می‌روند.

اما پنج مبدا عمده وارداتی ما بر اساس آمار تحلیل مقدماتی و آمار روزانه گمرک، به ترتیب شامل «چین، امارات متحده عربی، ترکیه، هند و آلمان» می‌شود. در فصل بهار، ایران معادل 789 هزار تن به ارزش 2 میلیارد 275 میلیون دلار کالا از کشور چین واردات داشته که این کشور را در رتبه اول وارداتی ایران قرار می‌دهد.

پس از آن ایران از امارات متحده عربی معادل 793 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 535 میلیون دلار واردات داشته که این کشور را در رتبه دوم قرار می‌دهد.

واردات کشور از ترکیه نیز معادل 1.163 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 249 میلیون دلار، از هند معادل 1.194 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 218 میلیون دلار و از آلمان معادل 209 هزار تن کالا به ارزش 510 میلیون دلار بوده که این سه کشور را به ترتیب در رتبه‌های سوم تا پنجم قرار می‌دهد.

 اقلام عمده صادراتی و وارداتی در بهار 98

همچنین آمارهای تحلیل مقدماتی و روزانه گمرک نشان می‌دهد که گاز طبیعی مایع شده در ظروف یک هزار سانتی‌متر مکعب و بیشتر با ارزش 2767.7 میلیون دلار رتبه اول کالای صادراتی کشور را از آن خود کرده و پس از آن پروپان مایع شده در ظروف یک هزار سانتی‌متر مکعب و بیشتر به ارزش 457.7 میلیون دلار در مقام دوم کالاهای صادراتی کشور قرار دارد.

میعانات گازی، قیرنفت و متانول به ترتیب با ارزش‌های 419.4 میلیون دلار، 295.4 میلیون دلار و 273.5 میلیون دلار رتبه‌های سوم تا پنجم صادرتی را به دست آورده‌اند.

این آمار در زمینه واردات کالا نشان می‌دهد، برنج نیمه سفید شده یا برنج کامل سفید شده حتی صیقلی یا براق شده به ارزش 688.7 میلیون دلار رتبه اول کالای وارداتی کشور را از آن خود کرده و پس از آن ذرت دامی به ارزش 566.7 میلیون دلار در مقام دوم کالاهای وارداتی کشور قرار دارد.

همچنین لوبیای سویا به جز دانه حتی به صورت خرد شده به ارزش 332.8 میلیون دلار رتبه سوم، کنجاله و سایر آخال‌های جامد، حتی خرد شده یا به هم فشرده به شکل حبه یا گلوله که از استخراج روغن سویا به دست می‌آید با ارزش 326 میلیون دلار رتبه چهارم و کره بسته‌بندی شده به صورت بسته‌های بیش از 500 گرم به ارزش 257.6 میلیون دلار در رتبه پنجم کالاهای وارداتی کشور قرار دارند.