امریکا در حالی صنایع پتروشیمی ایران را تحریم کرد که کارشناسان معتقدند این تحریم‌ها تاثیر چندانی بر این صنعت در ایران نمی‌تواند داشته باشد.
به گفته آنها، تحریم صنعتی که بیش از ۵۰ درصد تولید آن در داخل کشور مصرف می‌شود نمی‌تواند به این صنعت آسیبی وارد کند که منجر به بحران شود. با این حال، مشخص است که بخشی از بازار این صنعت در دنیا با مشکل روبه‌رو می‌شود.
بر اساس آمار موجود، سالانه ۵۰ میلیون تن محصول پتروشیمیایی در کشور تولید می‌شود که حدود ۲۸ میلیون تن در داخل کشور به مصرف می‌رسد. علاوه‌بر این، کشورهایی که مشتری محصولات پتروشیمیایی ایران به شمار می‌روند نیز در تامین مواد اولیه خود نمی‌توانند به‌راحتی کشور دیگری را جایگزین کنند و آنها به دور زدن تحریم‌ها از طرف ایران کمک خواهند کرد.
به گزارش صمت، علاوه‌بر این، از دیگر موضوع‌هایی که در این زمینه مطرح می‌شود حمایت از صنایعی است که پایه محصولات آن از کارخانه‌های پتروشیمی به‌دست می‌آید. از دیگر قابلیت‌های موجود در صنعت پتروشیمی این است که به سرعت می‌توان محصول خروجی مجتمع را با تنظیمات مشخصی تغییر داد.
دوباره یاد پاییندست کردند!
علیرضا حائری، عضو هیئت‌مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران درباره رشد و توسعه پاییندست پتروشیمی با هدف استفاده بیشتر از محصولات این صنعت در کشور گفت: متاسفانه هر زمانی که پتروشیمی و نفت در ایران تحریم می‌شود، توسعه صنایع پایین‌دستی در دستور کار قرار می‌گیرد. با این حال، به محض اینکه گشایشی در فروش نفت و مواد پتروشیمی رخ دهد، دوباره پاییندست فراموش می‌شود و همه به فکر صادرات نفت و پتروشیمی می‌افتند.
به گفته حائری، هرچند که در کل صادرات نفت خام و مواد اولیه پتروشیمی به نفع کشور است اما این شیوه اداره اقتصاد شیوه مناسبی نیست. بر اساس شعارها و قوانین، تولیدکننده زمانی اجازه صادرات دارد که نیاز داخل کشور برطرف شده باشد. پتروشیمی‌ها اما به دلیل مشکلاتی که دارند می‌توانند با شیوه‌های دیگری فعالیت خود را ادامه دهند و پیش از تامین کامل نیاز داخل صادرات می‌کنند. در این بین نمی‌توان آنها را مقصر دانست اما سیاست‌های کلان کشور باید به گونه‌ای پیش رود که زمینه برای کسب ارزش‌افزوده بیشتر حاصل شود و این کار تنها از طریق توسعه پاییندست پتروشیمی اتفاق می‌افتد.
وی با بیان اینکه صنایع سنگین و بزرگ همیشه در تیررس امریکا و تحریم‌کنندگان ایران است، توضیح داد: این در حالی است که با توسعه صنایع پاییندست می‌توان از این آماج حمله خلاصی یافت. اگر واحدهای پاییندست پتروشیمی به‌درستی توسعه یابند و بازارهای صادراتی مناسبی داشته باشند، می‌توان علاوه‌بر کسب ارزش‌افزوده بیشتر و اشتغالزایی از تیررس تحریم‌ها نیز خلاص شد. یک واحد نساجی یا تولید فرش ماشینی و موکت به هر اندازه‌ای که رشد کند هیچ‌وقت هدف تحریم نمی‌شود اما واحدهای فولاد، خودروسازی، پتروشیمی و نفت همیشه در تیررس این حادثه هستند.
لزوم تنوع در بازارهای صادراتی
حائری با تاکید بر تنوع بازارهای صادراتی در پاییندست پتروشیمی، توضیح داد: در سال‌های گذشته ظرفیت مناسبی برای صادرات به ترکیه ایجاد شد و بیشتر تولیدکنندگان نساجی تلاش کردند از این ظرفیت استفاده کنند. ترکیه به دلیل سیاست‌هایی که داشت موضوع دامپینگ ایران را مطرح و تعرفه سنگینی بر واردات از ایران اعمال کرد. در نتیجه یک بازار صادراتی مناسب از بین رفت. دلیل اصلی این موضوع در نبود تنوع میان بازارهای صادراتی است. این موضوع تنها به صنعت نساجی ارتباط ندارد، بلکه در تمام محصولات و صنایع بالادست بازارهای صادراتی ایران تنوع بسیار کمی دارند و این مشکلات به دنبال آنها ایجاد می‌شود.
وی با بیان اینکه پتروشیمی‌ها سال گذشته بنا بر آنچه اعلام شده توانسته‌اند ۱۱ میلیارد دلار صادرات داشته باشند، توضیح داد: بر همین مبنا، تا‌‌کنون ۷ میلیارد دلار ارز از محل همین صادرات وارد کشور شده است. این عدد در شرایطی که کشور نیاز مبرمی به ارز دارد اتفاق مبارکی است و نمی‌توان از کنار آن به‌راحتی رد شد. با این حال، موضوع دیگری به موازات همین مسئله مطرح می‌شود. در صنایع پاییندست پتروشیمی ارزش‌افزوده ایجاد‌شده بین ۳ تا ۱۰ برابر ارزش دارد.
در صنعت نساجی به طور ملی دو محصول چیپس پلی‌استر و گرانول پلی‌پروپیلن استفاده می‌شود که اگر شرایط اقتصادی به‌درستی پیش رود جذب مواد اولیه تا دو برابر شرایط کنونی شدنی است و از این محصول می‌توان ارزآوری قابل توجهی داشت. برخی از محصولاتی که در کارخانه‌های پتروشیمی تولید می‌شود، در ایران مصرف ندارد و مشخص است که واحدهای خاصی با هدف صادرات ساخته شده‌اند.
آنها همچنین در صنایعی مانند پلاستیک و نساجی در ایران پیشینه طولانی دارند و می‌توان ظرفیت‌های بسیاری ایجاد کرد اما متاسفانه فقط در هنگام تحریم‌ها از این ظرفیت یاد می‌شود.
برنامه‌ریزی برای پاییندست پتروشیمی
سیدمهدی مقدسی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی درباره اینکه صنایع پاییندست چه نقشی در تحریم‌های پتروشیمی دارند به صمت گفت: صنایع پاییندست زمانی می‌توانند در تحریم‌ها به کشور کمک کنند که کشور پیش از بحران به آنها کمک کرده باشد. در شرایطی که کارخانه‌های کشور بدترین بحران‌های اقتصادی را سپری می‌کنند نمی‌توان توقع حمایت و افزایش تولید از آنها داشت.
مقدسی با بیان اینکه دولت باید برنامه مشخصی برای صنایع پاییندست پتروشیمی داشته باشد، توضیح داد: کارخانه‌های پتروشیمی به دلیل شرایطی که دارند همیشه با تحریم درگیر هستند. با این حال، صنایع پاییندست و کارخانه‌های کوچک و متوسط چنین مشکلی ندارند. بر این مبنا، باید برنامه‌ای در نظر گرفته شود که صنایع پاییندست در داخل کشور بتوانند حجم مصرف مواد پتروشیمی را افزایش دهند. این سیاست زمانی اجرایی می‌شود که بخش مولد اقتصاد از حداقل‌های نسبی برخوردار باشد و بتواند مازاد تولید را صادر کند. در این صورت می‌توان امیدوار بود که کشور از گردنه‌‌هایی مانند تحریم با مشکلات کمتری عبور کند.
این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که کشورهای منطقه نیاز به تولیدات صنعتی ایران دارند، توضیح داد: بازار محصور در خشکی کشورهای منطقه می‌توانند زمینه‌ساز واردات قابل توجهی از ایران باشند اما متاسفانه تمرکز بیش از حد بر اقتصاد نفتی باعث شده این مزیت‌ها به طور کلی فراموش شده و چنین مشکلاتی برای کشورمان ایجاد شود.