رادیو اقتصاد در برنامه کالای ایرانی به بررسی تکنولوژی تولید، تهیه مواد اولیه، بازار فروش، صادرات و واردات فرش ماشینی پرداخت.
در این برنامه رادیویی، مهرداد زکی پور- مدیر بازرگانی شرکت فرش ستاره کویر یزد و رئیس هیئت مدیره اتحادیه تولید و صادرات صنایع نساجی و پوشاک ایران- فرش ماشینی را یک ضرورت اقتصادی دانست که هیچ کسی تصمیم نگرفته آن را جایگزین فرش دستباف نماید زیرا فرش دستباف یک هنر، میراث گرانقدر و ارزشمند است با هیچ چیزی قابل جایگزینی نیست اما روند تولید سنگین، سخت، زمان‌بر و پر هزینه فرش دستباف به مرور زمان مانند سایر اقلام صنعتی، فعالان اقتصادی را به سمت کاهش قیمت تمام شده و افزایش تولید سوق داد.
وی ضمن بیان مطلب فوق عنوان داشت: نباید فراموش کنیم که ایران در کنار بسیاری از مزایا و محسنات، همیشه در عرصه جهانی به‌عنوان سرزمین مادری فرش شناخته می‌شود و این امر باعث افتخار ماست.
به اعتقاد زکی پور، تولیدکنندگان فرش ماشینی که فرش را به صورت صنعتی تولید می‌کنند، به این میراث ارزشمند می‌بالند و سعی می‌کنند در گستره‌های اقتصادی از این مزیت بزرگ، نهایت استفاده را به عمل آورند اما با پیشرفت صنعت در بسیاری از عرصه‌ها، تولیدات دستی پاسخگوی نیازهای انبوه اقتصادی و کاهش قیمت تمام شده نیست لذا حرکت در مسیر تولید صنعتی و بهره‌گیری از ماشین‌آلات مدرن آغاز شد.
رئیس هیئت مدیره اتحادیه تولید و صادرات صنایع نساجی و پوشاک ایران تصریح کرد: صنعتگران اصیل ایرانی سعی کردند میراث ارزشمند فرش دستباف را در تولید فرش ماشینی حفظ نمایند به عبارت بهتر تولیدکنندگان فرش ماشینی ایران، با حفظ رنگ، نقشه و چیدمان فرش دستباف، تولیدکنندگان فرش کلاسیک و اصیل ایران محسوب می‌شوند. به این ترتیب وقتی بازدیدکنندگان خارجی از غرفه‌‌های ایرانیان حاضر در نمایشگاه‌های معتبر کف‌پوش جهان (مانند دموتکس) بازدید به عمل می‌آورند از ما فرش‌های بی‌کیفیت، سطح پایین و به قول خودشان فرش‌های فشن نمی‌خواهند بلکه خواهان «پرشین کارپت» هستند البته از نوع ماشینی!
زکی پور ادامه داد: علی‌رغم این ادعای نادرست که فرش ماشینی، جای فرش دستباف را گرفته؛ فرش ماشینی توانسته با گستره بسیار وسیع در بازارهای جهانی نام «فرش ایرانی» را توسعه دهد.
وی گفت: تولیدکنندگان بزرگ فرش ماشینی در دنیا بلژیک، ترکیه، مصر و ایران هستند؛ بلژیک به‌عنوان سرزمین مادری فرش ماشینی، تولیدکننده ماشین‌آلات بافت فرش ماشینی به شمار می‌آید و برای نخستین بار ساخت این دستگاه‌‌ها از بلژیک آغاز شد؛ لذا نقش مهمی در توسعه کیفی محصولاتی که از این ماشین‌ها تولید می‌شود؛ ایفا می‌نماید.
مدیر بازرگانی شرکت فرش ستاره کویر یزد اضافه کرد: چندین سال است به دلیل هزینه‌های سنگین دستمزد نیروی کار، بیمه‌های تأمین اجتماعی، حامل‌های انرژی و ... در کشورهای اروپایی، میزان و گستردگی تولید فرش ماشینی در بلژیک کاهش یافته و کارخانه‌های خود را به کشورهای ارزان قیمت‌تر منتقل کردند ترکیه (از نظر میزان تولید) جایگزین این کشور شده است.
زکی‌پور اذعان داشت: ترکیه از نظر ابعاد و گستردگی تولید، بالاترین تولیدکننده فرش ماشینی در دنیاست و صنعتگران آن در سه منطقه استانبول، کایزری و قاضی‌انتپ مستقر هستند.
به گفته وی، در کشور مصر نیز تولیدکنندگان توانمندی به فعالیت می‌پردازند، در زمینه صادرات بسیار موفق هستند و با احداث کارخانه تولید فرش ماشینی در آمریکا و چین، بازارهای خود را گسترش می‌دهند.
این صنعتگر نساجی، ایران را یکی از تولیدکنندگان مطرح و معتبر فرش ماشینی در دنیا برشمرد و گفت: حدود هزار واحد اقتصادی متشکل از کارگاه‌های کوچک و کارخانه‌های بزرگ فرش ماشینی در ایران مشغول تولید هستند.
زکی‌پور در پاسخ به این سوال که آیا احداث شهرکی به نام کاشان در چین و تولید فرش ماشینی در آن صحت دارد یا خیر؛ گفت: در چین این قبیل اتفاقات به دفعات رخ می‌دهد! مشتریان چینی این موضوع را تأیید کرده‌اند اما نه به آن‌صورت که ما بزرگ‌نمایی کرده‌ایم! واقعیت این است که چینی‌ها یک منطقه صنعتی به نام کاشان برای استقرار واحدهای کف‌پوش و فرش ماشینی راه‌اندازی کرده‌اند اما از میزان موفقیت آنان اطلاع دقیقی در اختیار ندارم.
رئیس هیئت مدیره اتحادیه تولید و صادرات صنایع نساجی و پوشاک ایران تأکید کرد: رقابت با نام‌های اصیل فرش دستباف ایران در بازارهای سطح پایین، امکان‌پذیر نیست و عرضه این قبیل فرش‌ها در بازارهایی که شناخت کامل و دقیقی از فرش دستباف مناطق مختلف ایران دارند، موفقیت‌آمیز نخواهد بود.
وی اضافه کرد: در حوزه فرش دستباف از نظر کیفیت، ظرافت و تنوع رنگ‌بندی، «همیشه و هنوز» در بالاترین سطح کیفی قرار داریم اما متأسفانه این سطح کم‌نظیر از کیفیت، محدوده کوچکی از بازار گسترده فرش دستباف دنیا را در برمی‌گیرد و بیشتر متعلق به اقشار متمول و اغنیاء کشورهای مختلف است.
زکی پور در بخش دیگر این گفت‌وگوی رادیویی گفت: صنایع نساجی ایران علی‌رغم مشکلات و چالش‌های متعدد همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و فعال‌ترین و رو به جلوترین بخش این صنعت، فرش ماشینی است و به خوبی توانسته خود را با تکنولوژی‌های مدرن بافت فرش ماشینی تطبیق دهد.
وی گفت: طی 15 سال گذشته، تحولات بسیار گسترده‌ای در صنعت فرش ماشینی صورت گرفته و این محصول از 5 رنگ به 10 رنگ تبدیل شده است؛ در همین مدت بازار فرش ماشینی ایران با اتفاقات فراوانی مواجه شد؛ به این ترتیب که تولید فرش ماشینی یکباره از کارگاه‌های کوچک مستقر در کاشان، یزد، مشهد و ... به کارخانه‌های بزرگ و مجهز ارتقا یافت؛ البته معتقد نیستم که تمام این رشد و گسترش طبق برنامه‌ریزی مشخص صورت گرفته اما اقبال جامعه صنعتی نسبت به رشد و توسعه فرش ماشینی باعث شد علی‌رغم تمام مشکلات تولید و صادرات در ایران، به‌عنوان یکی از قطب‌های فرش ماشینی دنیا مطرح شویم.
مدیر بازرگانی شرکت فرش ستاره کویر یزد اذعان داشت: طبق آخرین آمار تأیید و ثبت شده گمرکات تا پایان سال 1395 ، ایران موفق به صادرات 220 میلیون دلار فرش ماشینی به کشورهای مختلف (به خصوص کشورهای همسایه) شده است.
بنابر اعلام زکی‌پور، 70-65 درصد صادرات فرش ماشینی به افغانستان و عراق اختصاص دارد و تا 85 درصد صادرات این محصول با اضافه شدن ترکمنستان، پاکستان و چند کشور حوزه خلیج فارس صورت گرفته است؛ پس توانسته‌ایم از امکانات جغرافیایی خود نهایت استفاده را به عمل آوریم اما در صورت برخورداری از امکانات صادرکننده واقعی و اصولی، قطعاً این آمار چندین برابر افزایش پیدا می‌کرد.
وی عدم امکان حمل مستقیم کالا به برخی کشورها، دشواری‌های انتقال پول به خارج و همچنین عدم پوشش بیمه‌ای معتبر به دلیل تحریم را از مشکلات مهم در زمینه صادرات محصولات ایرانی دانست و گفت: پس از تحقق برجام، بسیاری از بیمه‌گران خارجی برای کار با ایران اعلام آمادگی کردند و کالاهایی مانند فرش ماشینی تحت پوشش قرار گرفتند اما همچنان با محدودیت‌های بسیاری در زمینه صادرات مواجهیم به همین دلیل صادرکنندگان ایرانی برای خریداران خارجی، فروشندگان جذابی نیستند زیرا خرید از آنها زمان‌بر است و مشکلات خاص خود را دارد!
زکی‌پور یادآور شد: پس از مدت‌ها یک بانک ایرانی برای ما حساب یورویی باز کرد و با آسودگی خاطر به تمام مشتریان خارجی اعلام کردیم پول خود را به این حساب واریز نمایند اما همگی گفتند چون مقصد این حساب ایران است، امکان واریز پول وجود ندارد!
وی با اشاره به افزایش 40 درصدی و 30 درصدی آهار و نخ مصرفی در فرش ماشینی گفت: قیمت نخ الیاف اکرلیک در سطح داخلی و خارجی، 30-20 درصد گران‌تر شده است پس ادعای برخی تولیدکنندگان فرش ماشینی مبنی بر عدم افزایش قیمت محصولاتشان در بازار کاملاً نادرست است.
این عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران بیان داشت: در صورت تولید به صورت سه شیفت و با تمام ظرفیت کارخانه‌های موجود، حدود 150 میلیون متر مربع فرش ماشینی در سال به بازار داخلی و خارجی عرضه خواهد شد اما در حال حاضر آمارها رقمی بین 85 تا95 میلیون متر مربع را نشان می‌دهند و از 40 درصد ظرفیت این بخش در تولید استفاده نمی‌شود. سوال اینجاست که آیا عدم حمایت، ترغیب و تشویق تولیدکننده به فعالیت در بازارهای خارجی باعث شده فرش ماشینی در داخل بماند و تولید در داخل صوت نگیرد که در پاسخ باید گویم قطعاً این گونه است!
وی ضمن بیان این نکته که ظرفیت تولید فرش ماشینی در ترکیه 350 میلیون متر مربع است و بازار داخلی این کشور از بازار داخلی ما بسیار کوچکتر است؛ اذعان داشت: 85 درصد فرش ماشینی ترکیه صادر می‌شود. به عبارت بهتر کسب 4 میلیارد دلار از محل صادرات فرش ماشینی در سال که این رقم بیست سال پیش برای ترکیه، یک رویای دست نیافتنی به نظر می‌رسید.
این صنعتگر در ادامه به ارائه آمار فروش دستگاه‌های بافت فرش ماشینی از دو شرکت معتبر بلژیکی و آلمانی به بازارهای مختلف پرداخت که براین اساس، از صد دستگاه 500 تا 1500 شانه ، 95 دستگاه به ایران و 3 دستگاه به ترکیه فروخته می‌شود و 2-1 دستگاه نیز به بلژیک جهت استفاده تولیدکنندگان سطح بالای بلژیکی اختصاص می‌یابد. وی اذعان داشت: تولیدکنندگان فرش ماشینی ترکیه و بلژیک به دنبال تولید فرش با تراکم و شانه بالا نیستند چون قیمت تمام شده چنین محصولی بالاست و در کشورهایی مذکور، تولید کالا با قیمت تمام شده بالا، به دلیل سود اندک امکان رقابت ندارد.
زکی‌پور ضمن بیان این مطلب که شاید در ترکیه 10 دستگاه هزار شانه به بالا کار می‌کند در حالی‌که این رقم در ایران به بیش از 200 دستگاه می‌رسد، گفت: شاید نتوانیم در زمینه تولید فرش با کیفیت متوسط و قیمت بسیار پایین با ترکیه رقابت کنیم و این کشور در سال‌های اخیر تلاش‌های بسیاری به عمل آورد تا بازار ما را در فرش با تراکم و شانه بالا در اختیار خود بگیرد اما به دلیل توان بسیار بالای تولیدگان ایرانی در زمینه ارائه فرش با شانه و تراکم بالا، به این هدف نرسید.
رئیس هیئت مدیره اتحادیه تولید و صادرات صنایع نساجی و پوشاک ایران در مورد سیاست‌های حمایتی کشورهایی مانند ترکیه از تولیدکنندگان فرش ماشینی گفت: امروز کسی نمی‌تواند در ترکیه برای صنعت فرش ماشینی تصمیمی مخالف منافع فعالان این صنعت بگیرد چون اتحادیه‌های مرتبط از اعضای خود حمایت همه جانبه به عمل می‌آورند و اصولاً اتحادیه‌ها در قانون‌گذاری سهیم هستند.
وی در پایان متذکر شد: برای رشد صادرات و توسعه فروش کالاهای غیرنفتی به بازارهای فرامرزی، اعتقاد به عزم ملی بسیار مهم است. ایران به دلیل بهره‌مندی از ذخایر نفتی و فروش نسبتاً آسان آن در طول تاریخ، به نفت تکیه کرده و به همین دلیل صادرات کالاهای صنعتی غیرنفتی در سنوات گذشته ارقام قابل توجهی را به خود اختصاص نمی‌دهند. در صورت تفکیک آمار کالاهای غیرنفتی و نفتی به این واقعیت می‌رسید که مسئولین ما باید عزم صادرات داشته باشند و دلشان برای صادرکننده بتپد. وقتی صادرکننده‌ای به دلیل مشکل نقدینگی و تنگدستی قادر به ارائه محصولات خود به خارج کشور نیست؛ باید مورد حمایت قرار گیرد. چرا صنعتگر ایرانی مانند رقیبان خود در سایر کشورها از حمایت‌های دولت در بخش مشوق‌های صادراتی، معافیت‌های مالیاتی، یارانه‌های نمایشگاهی و ... بهره‌مند نمی‌شود؟