زهرا طهرانی: تجارت این روزها اهمیت بسیاری بین کشورها، به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته‌ها پیدا کرده و به‌نوعی در عصر جنگ کالایی قرار داریم چراکه هر کشوری تمام تلاش خود را برای عرضه محصولات تولیدی به جهان و برتری بر کشورهای دیگر می‌کند، اما نکته مهمی که در این میان مورد تاکید قرار می‌گیرد، فعالیت دوسویه کشورهای موفق در حوزه تجارت است؛
یعنی صادرات همراه با واردات، نه توجه صرف به یکی از این دو بخش. در کشور ما نیز هر چند بازار حمایت از تولید داخل و انتقاد به واردات به‌ویژه امسال و با نام «اقتصادمقاومتی؛ تولید و اشتغال» داغ است، اما نباید فراموش کرد تجارت، ترکیبی از «داد» و «ستد» تلقی می‌شود و اتخاذ هر سیاستی درباره توسعه «صادرات» باید با در نظر گرفتن نقش «واردات» در فرآیند تجارت کلان انجام شود و نمی‌توان بدون در نظرگرفتن سهمی برای واردات، فعل صادرات را توسعه و گسترش داد. همانطور که بزرگترین کشورهای صادرکننده جهان در عین حال بزرگترین واردکنندگان نیز به شمار می‌روند و همه کشورها در صدد ایجاد توازن در تجارت هستند.
در این هیاهوی جهانی، اقتصاد ایران نیز پیشرانی با نام صادرات غیرنفتی دارد که بیش از هر زمان دیگری بر آن تاکید شده و همه در تلاش هستند تا سهم کشور را از تجارت جهانی افزایش دهند. به‌طور قطع تحقق اهداف صادراتی کشور، نیازمند نقشه راه عملیاتی و همکاری آحاد جامعه از مسئولان‌ارشد و میانی و پایین‌دستی گرفته تا مردم و مصرف‌کنندگان نهایی است ضمن اینکه به قول یکی از صاحب‌نظران حوزه تجارت؛ «هیچ دریایی از ساحل شروع نمی‌شود، بلکه از عمیق‌ترین نقطه آغاز می‌شود» و همین‌گونه تولید از تامین مواد اولیه و خط تولید شروع نمی‌شود، بلکه از بازار سرچشمه می‌گیرد؛ بنابراین «بازار» یگانه پیشران تولید و صنعت کشور است و باید تمام برنامه‌ها و حمایت‌ها معطوف به این دروازه توسعه باشد.
روزنامه «گسترش‌تجارت» نیز در یک‌سال گذشته که امروز سالگرد آن را در تقویم رسانه‌ای ثبت کردیم؛ سعی داشت تا بی‌هیچ جانبداری به مسائل مختلف حوزه تجارت و اقتصاد کشور بپردازد و به‌عنوان یک رسانه تخصصی صدای رسای تولیدکنندگان و تاجران کشور را به گوش مسئولان دولتی و حتی خصوصی برساند و تمام قد در میان رسانه‌های تخصصی اقتصادی عرض‌اندام کند. به همین بهانه، گفت‌وگویی با تعدادی از صاحب‌نظران این حوزه داشتیم تا ما را در قرارگیری در مسیر بهتر یاری کنند و از اهمیت تجارت در اقتصاد بگویند.
جایگاه مهم تجارت در اقتصاد و نقش رسانه
یحیی آل‌اسحاق / وزیر پیشین بازرگانی: مسئله تجارت در سطح جهانی، منطقه‌ای و داخلی، از ارکان عمده رشد، توسعه و عقب‌افتادگی یک کشور است. آخرین گزارش‌های سازمان‌های جهانی که هفته پیش منتشر شد نیز رشد یا عقب‌افتادگی کشورها را در دو عامل اعلام کرد؛ نوع فناوری و روزآمد بودن تجارت. این دو، شاخص‌های عمده کشورهای پیشرفته و در حال توسعه و دارای رشد یا عقب‌افتاده و در حال عقب‌افتادگی به شمار می‌رود.
با توجه به این موضوع، در سطح جهانی و منطقه‌ایی یکی از چالش‌های اساسی در اقتصاد، تجارت است که این مهم در داخل کشور ما هم وجود دارد.
آمارهای تازه گمرک ایران اما حاکی از کاهش تجارت کشور است که این افت از نظر متوسط نرخ کالای وارداتی و از نظر تنوع و نوع بازار است. در بخش تولید نیز اهمیت تجارت نمود دارد به نحوی که عمده‌ترین مشکل تولید، بخش بازرگانی است. ۷۰ درصد مشکلات تولید، بخش بازرگانی و خدمات بازرگانی است و تبدیل مواد به محصول فقط ۳۰ درصد موضوع را تشکیل می‌دهد. همچنین در بخش توزیع که در بازرگانی داخلی جا دارد، مسائل قیمت‌گذاری، گشایش اعتبارات، ارز و... مشکلاتی است که حول و حوش بازرگانی می‌چرخد. درحال‌حاضر برای خروج از رکود اقتصادی و مشکلات موجود واحدها و تقاضای داخلی، باید صادرات را توسعه دهیم که به‌دنبال خود اشتغالزایی را نیز افزایش خواهد داد. ضمن اینکه هم اکنون عمده مشکلات اقتصادی مربوط به تولید، توزیع بخش‌های صنعتی، معدنی، کشاورزی و خدمات با بخش بازرگانی عجین شده و گره خورده است.
باتوجه به اهمیت این موضوع، رسانه‌ها نقش عمده‌ایی در تبیین، هدایت، نظارت و پشتیبانی‌های اطلاعاتی موضوع‌های تخصصی و کمک به مسئولان در راستای سیاست‌گذاری و همچنین فعالان اقتصادی دارد که همه اینها نشان‌دهنده این است که امروز یک رسانه مستند تخصصی، می‌تواند نقش جدی در توسعه اقتصادی و رفع مشکلات اقتصادی ایفا کند.
اما این رسانه که از اهمیت بالایی برخوردار است برای تاثیرگذاری بیشتر، ابتدا باید تخصصی باشد زیرا فعالان اقتصادی به‌دنبال روزآمد شدن و گرفتن اطلاعات و پیشنهادها هستند. دوم اینکه مسائل و مشکلات را بدون ملاحظات سیاسی و همان‌گونه که هست، منتشر کنند و پیشنهاد و راه‌حل ارائه دهند.
«گسترش‌تجارت» همانطور که از اسمش پیداست، نگاه مثبت و تخصصی به تجارت دارد و جدا شدن آن از صمت، مثبت ارزیابی می‌شود؛ اما اگر می‌خواهد رشد کند و موثرتر باشد، باید استانداردها و سطح خود را ارتقا دهد. باید هم از لحاظ کیفی و هم کمی و هویت‌بخشی به مطالب و مسائل اقتصادی، خود را با استانداردهای جهانی همسطح کند و بداند که روزنامه‌های تجاری دنیا؛ در سطح میلیونی منتشر می‌شوند و ببیند که آنها چه می‌کنند.
«گسترش‌تجارت» می‌تواند به همان نسبت روزنامه‌های موفق دنیا که جایگاه بالایی در کشورشان دارند، یکی از بهترین روزنامه‌های تخصصی باشد، اما به شرط‌ها و شروط‌ها.
فعالان اقتصادی به‌دنبال روزنامه‌ای هستند که روزآمد باشد، اخبار تخصصی و آخرین وضعیت روابط تجاری با کشورها دیگر را بداند و اخبار به گونه‌ایی باشد که اگر یک روز نخواند، احساس کند چیزی کم دارد.
بنابراین رسانه باید روزآمد باشد و سطح اطلاعات و آگاهی‌ها را از این طریق بالا ببرد که در توسعه تجارت نیز پراهمیت است. همچنین بخش عمده‌ای از تجارت، با خارج از کشور در ارتباط است بنابراین باید به اخبار جهانی در حوزه تجارت نیز بپردازد.
از سوی دیگر، با توجه به گستردگی شبکه‌های مجازی، اطلاعات منتشر شده گاه بعد از اطلاع‌رسانی فضای مجازی خواهد بود و اگر خبر مرده بدهیم، از اعتبار ساقط خواهد شد؛ با این وجود، باید ارائه اطلاعات به گونه‌ای باشد که این موضوع را پوشش دهد و اخبار از صحت و سقم برخوردار باشد تا بتواند اعتماد مخاطبان را جلب کند.
ضمن اینکه «گسترش‌تجارت» نباید گرایش سیاسی پیدا کند زیرا از ارزش آن کم می‌شود، بلکه باید تجاری باشد و تخصصی فعالیت کند تا در نهایت اعتماد ایجاد و به همان نسبت هم رفع نیاز کند. به نظر من روزنامه تا آنجا که بتواند نیازهای مخاطبان خود را برآورده کند، جایگاه دارد. امیدواریم با این مقدماتی که شروع کرده‌اید، به نتیجه مطلوب‌تری هم برسید. باید دست‌اندرکاران این روزنامه توجه کنند تجارت بیش از ۶۰ درصد مسائل اقتصادی ایران و حتی دنیا را در برمی‌گیرد و مسئولیت اطلاع‌رسانی درباره موضوعی را عهده‌دار هستند که جایگاه بالایی دارد در نتیجه با توجه به این موضوع وظیفه سنگینی بر دوش دارند که باید با دقت بیشتری در آن فعالیت داشته باشند.
باید اطلاع‌رسانی به دنیا را هم تقویت کنیم
مجید پورکائد/ عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران: یکی از رسالت‌های رسانه‌ای ما کشف واقعیت‌ها و مشکلات موجود در هر بخشی است که حوزه تجارت نیز از این موضوع مستثنا نیست و در این زمینه باید راهکارهایی برای رفع مشکلات و بهبود امور ارائه شود.
یکی از مسائلی که در بخش تجارت کشور در شناسایی عیوب و مشکلات مغفول مانده، ضعف در اطلاع‌رسانی و تبلیغات محصولات تولیدی کشور برای عرضه به دنیاست.
ما به‌طور روشن و دقیق درباره محصولات تولیدی کشور که قابلیت صادراتی دارند نمی‌توانیم در کشورهای هدف اطلاع‌رسانی کنیم تا در این بازارها عرضه شود. یکی از دلایل آن به رسانه مربوط است؛ روزنامه‌های ما در کدام کشورهایی که مصرف‌کننده هستند و کالاهای ما به آنجا صادر می‌شود، به‌طور مستمر عرضه می‌شود؟ این یکی از عیوب است. در بخش گسترده‌تر، دیگر کشورها اقداماتی را برای معرفی محصولات خود انجام می‌دهند که یکی از آنها استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای است؛ بنابراین حجم تجارت بالایی هم دارند و رقمی فراتر از صادرات نفت ما را پوشش می‌دهند. به عنوان نمونه روسیه، حجم تجارت بالایی در دنیا دارد که جایگاه ما در آن کمتر از یک درصد است. این در حالی است که امکانات و ظرفیت‌های بالایی در دسترسی به بازارها داریم که متاسفانه از هیچ‌کدام استفاده بهینه نمی‌شود.
باید به‌دنبال راهکارهایی باشیم تا محصولات خود را به دنیا معرفی کنیم و سهم بیشتری در صادرات جهانی داشته باشیم، یکی از این روش‌ها نیز همین راهی است که نشریه «گسترش‌تجارت» طی
می‌کند. باید به‌طور مرتب بتوانیم در کشورهای هدف اطلاع‌رسانی‌های بیشتری داشته باشیم؛ هم در بحث صنعت و تجارت و هم گردشگری که حجم قابل‌توجهی از اخبار را به خود اختصاص داده است.
ما در ایران جاذبه‌های زیادی داریم که با برخی از کشورهایی که ادعای گردشگری دارند، برابری می‌کند اما حتی برای مردم خودمان نیز ناشناخته است.
در نتیحه هنوز نتوانسته‌ایم قابلیت‌های مختلف ایران را به گوش دنیا برسانیم.
پرداختن به موضوع بازار برای توسعه اقتصادی
محمدرضا مودودی / معاون توسعه صادرات کالا و خدمات سازمان توسعه‌تجارت: ما به روزنامه «گسترش‌تجارت» به‌عنوان یک روزنامه تخصصی که در حوزه تجارت فعالیت می‌کند نیاز داشتیم تا به‌عنوان پایگاه اطلاع‌رسانی قوی، علاوه بر تولید مطالب متنوع، بتواند ارتباط خوبی با حوزه‌های مختلف داشته و انعکاس‌دهنده خوبی در این زمینه باشد. این روزنامه رسالت خود را به خوبی انجام داده و نتایجی که حاصل شده قابل تحسین است؛ اما مشکلی که درحال‌حاضر با آن روبه‌رو هستیم این است که اقبالی که از رسانه‌های نوشتاری می‌شود کم شده؛ بنابراین رسانه‌ها باید پوست‌اندازی کنند و رویکردشان را با شرایط حال جامعه و شبکه‌های اجتماعی که در حال گرفتن جای رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری هستند، تغییر دهند.
در این باره باید نگاه تحلیلی عمیق‌تری ارائه شود تا جذابیت دوباره‌ای برای مخاطب ایجاد کند و در کنار کوتاه‌نویسی‌های شبکه‌های اجتماعی، روزنامه‌ها جای خود را به طور مشخص حفظ کنند. ضمن اینکه در این یک‌سال مشاهده شد ارتباط خوبی با فعالان حوزه و مدیران برقرار و اطلاعات دست اول منتشر کردید که قابل تحسین است. به نظر من چه خواننده تمایل به خواندن مطالب روزنامه داشته باشد یا نداشته باشد، از ارزش‌های روزنامه که توانسته اطلاعات تجاری را به خوبی به جامعه تجاری کشور انتقال دهد، کم نمی‌کند.
موضوعی که همیشه در طول تاریخ و در دنیا مطرح بوده این است که وقتی به دنبال توسعه اقتصادی هستیم، ناگزیریم در گام نخست بازارها را فعال کنیم و حوزه بازار و تجارت اگر فعال و پویا نباشد؛ توسعه اقتصادی و صنعتی نیز شکل نمی‌گیرد.
بنابراین آنچه نیاز است، بازار است و امیدواریم رسانه‌هایی مثل گسترش‌تجارت، با توجه به رسالت خود، این موضوع را به‌گونه‌ای نمود دهند که در سیاست‌های کلان اقتصادی دولت هم بحث تجارت کم رنگ نشود؛ تا بتوانیم در بحث مشوق‌ها، سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها اهمیت موضوع تجارت را به گونه‌ایی مطرح کنیم که اولویت برنامه‌ها را به حوزه تجارت دهند تا به‌عنوان موتور محرک و پیشران اقتصادی بتواند ایفای نقش کند.
موثر در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی
گلنار نصرالهی/ مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت: «گسترش‌تجارت» یک سال گذشته عملکرد خوبی داشت و قبل از جداسازی از صمت و از زمانی که مستقل و خصوصی شد انعکاس بهتری از اخبار داشت به نحوی که اظهارنظرها بدون جانبداری خاصی منتشر می‌شد. جزو روزنامه‌هایی است که صنعتگران و تاجران، آن را به‌عنوان روزنامه‌ایی که اطلاعات کامل ارائه می‌دهد و نظرها را خوب منعکس می‌کند، می‌شناسند. اینکه حوزه‌های فعالیت و صفحات مختلف را اضافه و تعریف کرده‌اید، به‌عنوان یک روزنامه تخصصی مورد توجه قرار گرفته است.
در ادامه مسیر نیز باید روی گزارش‌های تحلیلی بیشتر کار شود و دیدگاه و عقاید صاحب‌نظران را انعکاس دهد، ضمن اینکه آمارها و اطلاعات تحلیلی دقیق‌تری ارائه دهد. با توجه به اینکه گسترش‌تجارت، مشکلات صنعت و صنایع را به طور درست و بدون جانبداری انعکاس می‌دهد، می‌تواند دید خوبی به مخاطبان بدهد که این مخاطبان می‌توانند صنعتگران و تاجران یا مسئولان دولتی باشند؛ بنابراین در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی نیز می‌تواند موثر باشد زیرا روزنامه‌های اقتصادی که تخصصی کار می‌کنند مخاطبان خاص خودشان را دارند و می‌توانند در تصمیم‌گیری‌ها نقش مهمی ایفا کنند.
تاثیرگذاری رسانه‌ها کمرنگ شده
محمد لاهوتی/ رئیس کنفدراسیون صادرات: با توجه به اینکه گسترش‌تجارت، روزنامه تخصصی و به‌نوعی نشریه وزارت صنعت، معدن و تجارت است در بسیاری از مواقع رسالت اصلی خود را که بی‌طرفی باشد، رعایت کرده و جدا از وابستگی به وزارتخانه؛ موضوع‌ها به‌طور واقعی مطرح شده است و حتی نقد به وزارتخانه را نیز بازتاب داده که عملکردی مثبت و تاثیرگذار ارزیابی می‌شود.
رسانه یک ابزار مهم در تحقق اهداف جوامع بشری است، اما رسانه‌های مکتوب و مجازی و شنیداری مثل رادیو و تلویزیون در کشور ما خیلی مورد توجه نیست؛ یعنی آنطور که باید موثر و مهم باشد، نیست، زیرا آنقدر مشکلات زیاد است و آنقدر به آن پرداخته شده که شاید دیگر به یک موضوع عادی عادی تبدیل شده است؛ بنابراین تاثیر رسانه‌هایی مانند روزنامه را کمتر کرده، نه اینکه به‌طور کامل بی‌اثر کرده باشد.
به هر حال، رسانه ابزاری برای بازتاب موضوع‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است و در بخش اقتصادی که حوزه ما است، شاید تاثیرگذاری بیشتری نسبت به سایر بخش‌ها داشته اما به نظر بازهم کافی نبوده که باید در راستای این مهم بیشتر تلاش کرد.