یکی از گلایه‌های فعالان بخش خصوصی به ویژه مسئولان اتحادیه‌ها و تشکل‌های صنفی این است که سازمانهای دولتی عموماً در سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی به خواسته‌های بخش خصوصی توجه چندانی ندارند و از پیشنهادهای آنان استفاده نمی‌کنند.
از حدود دو سال پیش به این‌سو به دستور رئیس کل گمرک، مسئولان و دست‌اندرکاران اتحادیه‌ها و تشکل‌های تولیدی و صادراتی با دعوت قبلی گمرک در جلسات ویژه بررسی موضوعات و مشکلات تجارت به خصوص صادرات حضور پیدا می‌کنند و رو در رو با مسئولان و مدیران گمرکی به بحث و تبادل نظر پرداخته و دیدگاه‌ها و نظر خود را مطرح می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مدیریت ارشد و مسئولان گمرک عقیده دارند، تولیدکنندگان و صادرکنندگان و همچنین نمایندگان آن‌ها در اتحادیه‌های صادراتی بهترین و آگاه‌ترین افراد برای اظهارنظر درخصوص مشکلات و معضلات پیش‌روی این دو بخش هستند و هر نوع تصمیم یا اقدامی از سوی گمرک با اخذ مشاوره از آنان و راه‌حل‌های پیشنهادی‌شان می‌تواند عملیاتی‌تر و تأثیرگذارتر باشد.
عملکرد گمرک در این زمینه یعنی جلب مشارکت بخش خصوصی برای بررسی و ارائه راهکارهای عملیاتی در حوزه صادرات را شاید بتوان به مثابه پهن کردن فرش قرمز از سوی گمرک برای صادرکنندگان تعبیر کرد که تاکنون نتایج خوبی دربرداشته است.
یکی دیگر از مزایای برگزاری این‌گونه جلسات، علاوه بر تبادل اطلاعات تجاری و گمرکی، آن است که فعالان بخش خصوصی با محدودیت‌ها و برخی از تنگناهای کاری گمرک از نزدیک آشنا می‌شوند و درمی‌یابند که احتمالاً بسیاری از تصورات و پندارهای قبلی‌شان در مورد گمرک و عملکرد آن با واقعیات موجود تفاوت دارد. ازجمله اینکه گمرک مجری تصمیمات و قوانین و مقررات وضع شده در حوزه تجارت خارجی است و راساً نمی‌تواند همه مشکلات و موانع تجاری را برطرف کند.
تشکیل جلسه مشترک با نمایندگان بخش خصوصی بسیار مهم است و برغم آنکه وقت و انرژی زیادی از مدیران گمرکی می‌گیرد، اما ا. ین خاصیت را دارد که فعالان بخش تجارت بدون واسطه خواسته‌ها و دیدگاه‌های خود را مطرح می‌کنند.
همان طور که اشاره شد، استقبال خوب نمایندگان صادرکنندگان از جلسات برگزار شده توسط گمرک و اظهارنظر صریح آنان مبنی بر مثمرثمر بودن چنین جلساتی، نشان می‌دهد که یکی از بهترین راه‌ها برای اثربخشی بیشتر تصمیمات و سیاست‌های اقتصادی در حوزه تجارت خارجی، تشکیل این‌گونه جلسات و تعامل و تبادل‌نظر مستقیم است.
پیشنهاد می‌شود سایر سازمانهای دخیل و تصمیم‌گیر در امر صادرات نیز با تشکیل جلسات مشابه، به حل و فصل مشکلات این گروه بپردازند تا در یک حرکت منسجم و یکپارچه بتوان ظرفیت‌های بالقوه در بخش تولید و صادرات را به ظرفیت‌های بالفعل تبدیل و در تعاملی دوسویه شرایط را برای افزایش صادرات فراهم کرد.
گمرک ایران در کنار این حرکت، یعنی دعوت از نمایندگان صادرکنندگان برای بررسی و تبادل‌نظر درخصوص مسائل و مشکلات صادرات، ترتیبات و تسهیلات زیادی را در قالب پیاده‌سازی سامانه‌های جامع امور گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی به منظور ایجاد سرعت و سهولت در کار صادرکنندگان فراهم نموده و از این‌رو می‌توان گفت: گمرک هم در حوزه نظری و هم عملی کوشیده است تا شرایط مطلوب‌تری را برای توسعه صادرات و کمک به تحقق اهداف اقتصادی مقاومتی و همچنین رشد اقتصادی مهیا کند.
همچنین اخیرا بخشنامه مهم گمرک ایران درباره کاهش تشریفات گمرکی صادرات کالا و تسهیلات جدید صادراتی جهت اجرا به گمرکات سراسر کشور ابلاغ شده است.
این بخشنامه از ماه گذشته در همه گمرکات اجرایی شده است که گام مهمی پس از الکترونیکی شدن گمرک در حوزه صادرات به شمار می‌رود و کاملا مشخص است که توان گمرک ایران پس از تکمیل گمرک الکترونیک و هوشمندسازی تشریفات گمرکی افزایش قابل توجهی یافته و راه را برای پیاده سازی مدیریت هوشمند و سیستمی باز کرده است.
بر اساس بخشنامه جدید گمرک و در راستای تحقق اهداف عالی سازمان جهت تسریع و تسهیل انجام تشریفات گمرکی که منجر به بهبود فضای کسب و کار خواهد شد، موارد ذیل جهت اجرا از ۱۳۹۶ / ۴ / ۱۷ در رویه صادرات به گمرکات سراسر کشور ابلاغ شده است:
۱ - مسیراظهارنامه‌های صادراتی درسه بخش کنترل سطح یک (سبز)، کنترل سطح دو (زرد) وکنترل سطح سه (قرمز) درسیستم انتخاب مسیر تعیین می‌شود.
۲ - واحدهای تولیدی درصورت تمایل می‌توانند در زمان اظهار محموله‌های صادراتی خود.
مورد «ارزیابی در محل» را انتخاب کنند. (انتخاب این آیتم به منزله درخواست سیستمی «ارزیابی در محل» است) تا در صورت تعیین مسیر کنترل سطح سه، عملیات ارزیابی، در محل انجام شود.
۳ - در خصوص اظهارنامه‌های صادراتی که در کنترل سطح یک و کنترل سطح دو قرار گرفته و یا محموله‌های صادراتی متقاضی ارزیابی در محل که در کنترل سطح سه قرار می‌گیرند، نیازی به ورود حامل‌ها به داخل گمرک مبدأ صادرات (به استثناء اظهارنامه هایی که گمرک مبدأ و مرز خروج یکسان باشد) و نیز نیازی به توزین در گمرک مبدأ (داخلی) نیست.
۴ - در سامانه جامع امورگمرکی، فرآیندهای کارشناسی و ارزیابی ادغام گردیده و بررسی اظهارنامه‌ها در یک مرحله انجام می‌شود.
۵ - بررسی اسنادی اظهارنامه‌های کنترل سطح دو توسط گمرک مبدأ انجام می‌پذیرد.
۶ - درخصوص حامل‌های مربوط به اظهار کالاهای کنترل سطح یک و کنترل سطح دو الزامی به الصاق پلمب نخواهد بود.
۷ - به استثناء اظهارنامه هایی که درمسیر کنترل سطح سه قرار گرفته و در گمرک داخلی تشریفات گمرکی آن‌ها صورت می‌گیرد، در سایر موارد درب خروج گمرکات مبدأ غیرفعال
است.
۸ - در اظهارنامه‌های «ارزیابی در محل» که در کنترل سطح سه قرار می‌گیرند الصاق پلمب و ثبت شماره آن توسط گمرک مبدأ صادرات صورت می‌پذیرد.
۹ - در اظهارنامه‌های صادراتی که در کنترل سطح یک یا دو قرارگرفته و یا محموله‌های صادراتی متقاضی ارزیابی در محل که در کنترل سطح سه قرار می‌گیرند، اطلاعات مربوط به حامل‌ها و بیجک‌ها می‌بایست توسط صاحب کالا یا اظهارکننده در سیستم پنجره واحد تجارت فرامرزی (EPL) ثبت گردد.
۱۰ - درباره همه محموله‌های صادراتی که در گمرکات داخلی اظهار میگردند و مطابق ضوابط جاری، صادرات آن‌ها موکول به اخذ مجوز یا گواهی از سازمانهای همجوار میباشد، سیستم تا وصول مجوز مورد نیاز، اجازه ثبت اطلاعات حامل را به صاحب کالا (اظهارکننده) نخواهد داد.
۱۱ - در مورد کالاهای مشمول کنترل سطح یک و کنترل سطح دو که از گمرکات مبدأ به گمرکات مرزی ارسال می‌گردد، اعم از اینکه به صورت یکسره یا ترانشیپمنت از کشور خارج می‌شوند، الصاق پلمپ (عنداللزوم)، کنترل و بررسی کالابا اظهارنامه در مرز خروج صورت می‌پذیرد ودر خصوص کالاهای مشمول کنترل سطح سه نیز طبق مقررات مربوطه اقدام می‌گردد.
۱۲ - در صورت کشف هرگونه مغایرت در اطلاعات مندرج در اظهارنامه‌های صادراتی، ویرایش اطلاعات اظهارنامه پس از بررسی و تأیید طبق مقررات توسط گمرک مرز خروج، در همان گمرک مرزی قابل انجام بوده و نیازی به بازگردانی اظهارنامه به گمرک مبدأ صادرات نیست.
۱۳ - صدور پروانه الکترونیکی صادرات، موکول به تأئید خروج محموله ازمرز خواهد بود.
۱۴ - نحوه اعلام وصول سیستمی محموله‌های صادراتی در گمرکات مرز خروج بدین صورت خواهد بود:
الف: در گمرکات دریایی، تسویه وزنی در خصوص کالاهای فله با استفاده از اطلاعات «درافت سوروی»، کالاهای مایع با استفاده از اطلاعات «اولیج سوروی» و مابقی کالا‌ها بر اساس وزن مندرج در مانیفست صورت گرفته و تأئیدیه خروج پروانه بر اساس پروانه حرکت (پاس خروجی) کشتی صورت می‌گیرد.
ب: در گمرکات زمینی (اعم از اینکه به صورت یکسره یا با واسطه - ترانشیپمنت باشد)، تسویه وزنی و تأییدیه خروج پروانه باید براساس کامیونهای خروجی از درب خروج مرزی صورت گیرد.
در حاشیه الکترونیکی شدن مکاتبات در گمرک
ارباب بی "رجوع"
گمرک جمهوری اسلامی ایران در راستای ارائه خدمات الکترونیکی امکان ثبت و پیگیری مکاتبات را از طریق پورتال این سازمان برای رفاه خدمات‌گیرندگان فراهم کرده است. اقدامی که در ادامه الکترونیکی شدن گمرک صورت گرفته و بر همین اساس کلیه افراد حقیقی و حقوقی برای انجام مکاتبات با کلیه دفاتر ستادی و گمرکات اجرایی در هر نقطه از کشور می‌توانند با اتصال به پورتال گمرک جمهوری اسلامی ایران به آدرس www.irica.ir مکاتبات خود را ثبت و شماره پیگیری دریافت کنند. این پورتال به خدمات‌گیرندگان امکان می‌دهد براساس شماره‌‌ای که دریافت کرده‌اند، در جریان مراحل گردش مکاتبات و اقدامات انجام شده درخصوص مکاتبه خود، قرار گیرند. اما این روند چه مزایایی دارد؟
در اولین نگاه به نظر می‌رسد صرفه‌جویی در زمان و کاهش هزینه‌ها برای سازمان و خدمت‌گیرندگان یک مزیت قابل توجه است. در این مورد باید گفت : اساساً سازمان‌ها به دنبال صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش راندمان و بهره‌وری کار هستند و این امر با مکاتبات وقت‌گیر کاغذی که اعتماد به حفظ امنیت و نگهداری اسناد را پایین می‌آورد، مغایرت دارد. نه تنها برای مدیران، کارکنان و ارباب‌رجوع که برای محیط زیست نیز دستاوردهای چشمگیری خواهد داشت.
علاوه بر این جایگزین کردن شیوه مکاتبات کاغذی با الکترونیکی، امکان انجام کارهای اداری را در هر لحظه‌ای ممکن می‌سازد که خود منجر به استفاده بهینه از زمان خواهد شد. این روش همچنین ثبت و نگهداری سوابق را در حجمی کمتر و با ایمنی بالا امکان‌پذیر ساخته و علاوه بر آن مراجعه به این مکاتبات و پیگیری امور گمرکی برای فعالان اقتصادی در هر لحظه‌ای از شبانه‌روز به آسانی میسر خواهد بود.
مدیریت متمرکز و شفاف شدن روند گردش اسناد از دیگر دستاوردهای الکترونیکی شدن اسناد و مکاتبات است و این تحول می‌تواند به پایش فعالیت‌های سازمان و گزارش‌های مدیریتی کمک کرده و به طور خودکار نظارت بر عملکرد کارکنان را بیشتر کند.
مزیت قابل توجهی که این روش برای ارباب‌رجوع دارد و شاید یکی از اهداف عالی گمرک جمهوری اسلامی ایران در زمینه رعایت حقوق شهروندی باشد، امکان اطلاع و مشاهده از پیشرفت لحظه‌ای ارباب‌رجوع از روند کارهایشان در گمرک است.
مراجعان که پیشتر با اسنادی در دست به دنبال پیگیری روند مکاتبات خود بودند، حالا بدون دوندگی در سازمان ومراجعه حضوری می‌توانند علاوه بر آگاهی از سیر مراحل انجام کار، از نواقص اسناد و مدارک پرونده خود و سریعاً نسبت به رفع مشکلاتشان اقدام کنند.