نگاهی به زندگی تقی رسولیان از بنیانگذران کارخانه یزد باف کارآفرین توسعه نگر‎

با مطالعه تاریخ تحولات اقتصادی و اجتماعی شهره یزد در قرن معاصر برخی از اسامی همچون « تقی رسولیان» بیش از دیگران شنیده می شود، فعال اقتصادی و اجتماعی بخش خصوصی که هم دستی در تجارت داشت و هم به توسعه صنعتی و زندگی بهتر مردم این شهرو کشور کمک های بسیاری کرد و پیشرو و کارآفرین بود، او کارخانه ها و شرکت های متنوعی همچون یزد باف راه اندازی کرد که همچنان با گذشت چندین دهه به فعالیتشان ادامه می دهند. استان یزد یکی از مناطق برتر کشور در حوزه نساجی و تولید منسوجات در دهه های اخیر بوده و کارخانه های متعددی در این زمینه در این استان و در نزدیکی شهر یزد راه اندازی شده است که یکی از موفق ترین آن کارخانه یزد باف است که از سوی تقی رسولیان و چند نفر از شرکای او راه اندازی شد.

تقی رسولیان فرزند حاج عبدالرسول در سال 1289 هجری شمسی ( 106 سال پیش ) در محله سهل بن علی یزد در خانواده ای مذهبی و ثروتمند به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی را در مدرسه تدین و دبیرستان را تا کلاس هشتم به پایان رساند و پس از آن وارد بازار کار و تجارت شد. او سال ها در بازار یزد مشغول تجارت قند، شکر و روغن بود و باتوجه به پشتکار و تلاش بسیار ثروت خوبی توانست از این راه کسب کند. اما تجارت و کسب درآمد و ثروت خواسته های اصلی تقی رسولیان نبودند؛ او به توسعه شهر و زادگاهش فکر می کرد و در همین زمینه تصمیم گرفت قدم هایی بردارد که مهم ترین آن بدون شک راه اندازی شرکت توسعه برق و کشاورزی در سال 1329 بود. در آن زمان بسیاری از خانه های یزد برق شهری نداشتند و تقی رسولیان با تاسیس این شرکت به دنبال توسعه خطوط برق در شهره یزد و مناطق دیگر بود. شرکتی که مرکز آن در یزد قرار داشت ولی بخش عمده فعالیتش در تهران به عنوان پایتخت انجام می گرفت. همچنین در این دوره او در کنار تجارت قند و شکر و... موتورهای برقی آبیاری، رادیو و تلویزون و کالاهایی از این دست که تکنولوژی جدید و به روزی بودن را نیز وارد می کرد. همچنین او وارد کننده رنگ از هلند نیز بود. رسولیان در آن سال ها مانند بسیاری تجار و فعالان اقتصادی فعالیت های تجاری و صنعتی را با هم پیش می برد، از همین رو تقی رسولیان به فکر سرمایه گذاری های صنعتی و توسعه این موضوع هم افتاد و مقدار از سهام چندین واحد صنعتی که لوازم و کالاهای خانگی تولید می کردند مانند فیلکو، فیلور و... را خرید. علاوه براین ها او در بین فعالان اقتصادی یزد و کشور نیز فرد خوش نامی محسوب می شود و در زمینه های صنفی و تشکیلاتی نیز فعالیت های گسترده ای انجام می داد تا جایی که به مدت 20 سال ریاست اتاق بازرکانی، صنایع و معادن یزد را بر عهده داشت و در این سال ها تلاش کرد تا با اتحاد فعالان بخش خصوصی اقداماتی را برای حل مشکلات آن ها انجام دهد.

کارخانه چیت سازی یزد باف

سرمایه ثبت شده در این شرکت صد میلیون ریال ( هزار سهم صد هزار ریالی) بود و رسولیان و شرکایش نود و چهار میلیون ریال از بانک ملی و صنعتی وام گرفته بودند. ساختمان این کارخانه در محوطه ای به مساحت 100 هزار متر مربع با 17 هزار متر زیربنا در سه کیلومتری یزد قرار داست و دارای یک حلقه چاه عمیق بود.

رسولیان و شرکایش ماشین آلات لازم برای احداث کارخانه را از انگلستان و آلمان خریداری و نصب کردند. این کارخانه، دارای 324 دستگاه بافندگی خودکار و واحدهای مجهز سفیدگری، رنگ رزی، گل زنی، تکمیل پارچه و... بود و ماهیانه یک میلیون متر پارچه چیت رنگارنگ تولید می کرد. آن ها نخ تولیدی در کارخانه دستبافان یزد را خریداری می کردندد. ظرفیت روزانه کارخانه 40 هزار متر مربع بافندگی و بیش از 20 هزار متر مربع چاپ و تکمیل بود. در سال 1346 تولید روزانه کارخانه 1200 بقچه نخ و 10 هزار متر پارچه بود. میزان تولید در شش سال بعد ( بهمن 1352) در این مجموعه به هفت میلیون مترمربع چیت، یک میلیون مترمربع چلوار و 1.5 میلیون متر مربع پاتیس و ململ رسید. همچنین تعداد دوک های ریسندگی به 3 هزار دستگاه و تعداد دستگاه های بافندگی به 384 دستگاه با قدرت موتور 3500 اسب بخار رسیده بود.

براساس اسناد موجود و به نوشته کتاب سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران :« در سال 1340 تعداد 600 کارگر و یک متخصص خارجی در کارخانه یزد باف مشغول به کار بودند رئیس هیات مدیره اولیه، محمد تقی رسولیان، مدیرفنی کارخانه، مهندس طاهری و اعضای هیات مدیره، رضا حکمی زاده و محمود ریسمانی بودند. همچنین محمود ریسمانی، رسولیان و حسین کوراوغلی یک کارخانه ریسندگی در قسمت غرب اراضی مهدی آباد یزد هم تاسیس کردند. این کارخانه در آن سال ها یکی از زیباترین ساختمان های یزد بود و ریسمان شماره 10 و 20 در آن تولید می شد.» همچنین کارخانه دیگری در 12 کیلومتری جنوب یزد با سرمایه مشترک رسولیان و بشارت تاسیس شد. این کارخانه، کار پشم ریسی را انجام می داد. رسولیان پس از اینکه، مدتی واردات رنگ روی آورد، شرکت رنگ سازی و شیمیایی رنگین را هم تاسیس کرد. در سایت کارخانه یزد باف درباره پیشیه این مجموعه با نام بردن از تقی رسولیان به عنوان یکی از بیانگذاران آمده است:« شرکت یزد باف ( سهـامی عام ) در سال 1335 در شهر تاریخی یزد تأسیـس شد و پس از آن کارخانجات ریسـندگی ، بافندگی ، چاپ و تکمیل انواع پارچه های پنبه ای در زمینی به مساحت 120 هزار متر مربع احداث شد. طرح توسعه کارخانه در زمینی به مساحت 270هزار متر مربع و زیر بنای112 هزار متر مربع در سال 1376 به بهره برداری رسید. در حال حاضر نیز این شرکت با بهره گیری از ماشیـن آلات مدرن از معتبرترین شرکت های سـازنده اروپایی ، دانش فنی ، تجربه و تلاش بیـش از 1000 نفر پرسنـل دارد و یکی از بزرگترین کارخانجات نساجی در خاورمیـانه محسوب می شود که قادر است انواع پارچه های شلواری (جین و کتان)، پیراهنی ، ملحفه ای ، پرده ای ، مانتویی ، چادر مشکی ، رومبلی و پتوی سبک با ترکیب پنبه ، الیاف مصنوعی و یا مخلوط آنها را تولید کند. سهم عمده ای از محصولات کارخانه جدید ، به کشـورهای آلمان ، ایتالیا ، ترکیه ، یونان و فرانسـه صادر می شود و این شرکت افتخار دارد که تا کنون چندین مرتبه به دریافت لوح تقدیر به عنوان صادر کننده نمونه نائل شده است.»

البته تقی رسولیان به دلیل بیماری در سال 1350 درگذشت و نبود تا توسعه و گسترش بسیار زیاد کارخانه یزد باف را ببیند. پیکر او را در گوشه حیاط مسجدی که به عنوان خیریه در یزد ساخته بود، دفن کردند. با فوت تقی رسولیان عمده کارهای اقتصادی او را فرزند پسرش مهدی ( تقی رسولیان سه فرزند داشت، دو دختر و یک پسر) ادامه داد. مهدی بعد از پیروزی انقلاب در حزوه ساخت و ساز نیز فعالیت های کرد. او نیز در سال 1391 درگذشت.

از ساخت خوابگاه دانشجویی در کوی تا اهدا خانه پدری به دانشگاه

خانواده رسولیان جز فعالان اقتصادی ایران هستند که به احداث موسسه خیریه روی آورند. البته تقی رسولیان پیش از اینکه موسسه خیریه رسولیان را راه اندازی کند به موسسه های خیریه دیگر کمک می کرد. برای مثال او به همراه غلامرضا آگاه، عبدالحسین اخوان سیگاری، حاج اکبر مشروطه و... از اعضای هیئت مدیره یک مدرسه خیریه بودند. اما در کنار این ها عمده فعالیت های خیریه و مسئولیت اجتماعی خانواده رسولیان در موسسه خیریه خود آن ها متمرکز شده بود. موسسه خیریه رسولیان، حدود 70 مدرسه، مجسد، حمام و... در طول فعالیتش ساخته است. در سال 1350 مدرسه رسولیان را در امام شهر و حسن آباد مشیر یزد احداث کرد و در سال 1358 دبستان دخترانه مهدیه را افتتاح کرد. آن چه در این بین اهمیت دارد نگاه تقی رسولیان به مناطق حاشیه ای در توسعه آموزشی تهران و یزد است، او مسجد بزرگ رسولیان را با دو بخش زمستانی و تابستانی در یزد ساخت ( محل دفن پیکر خود او).

همچنین تقی رسولیان در طی سال های 1344 تا 1347 یک دبیرستان دخترانه و کتابخانه نیز احداث کرد، این فعالیت ها بیانگر توجه او به آموزش زنان و دختران و گسترش حوزه عمومی است. همچنین مرکز درمانی سید الشهدا با همکاری و تامین مالی او توسعه یافت. در رمضان 1377 ( 1328 شمسی) دو نفر از روحانیان یزد به نان حاج سید ممد باقر مدرس و حاج شیخ محمد صدوقی اعلامیه ای را صادر کردند که در طی آن گفته بودند همان طور که مشهدی ها، اصفهانی ها، مازندارانی ها و تهرانی ها در کربلا در جوار حرم امام حسین (ع) برای خود مسافرخانه و حسینیه دارند، شایسته است که یزدی ها نیز- که در امور خیریه، پیش قدم هستند- مسافرخانه و حسینیه درست کنند که در کمال توسعه و زیبایی مورد پسند همگان باشد. مسئولیت ساخت حسینیه را سه نفر از تجار یزد از جمله تقی رسولیان به عهده گرفتند. آنان از مردم خواستند کمک های خود را به حساب مشترک آنان واریز کنند تا این مرکز ساخته شود.

در کنار این ها همچنین تقی رسولیان خوابگاهی برای دانشجویان یزدی دانشگاه تهران در کوی امیرآباد ( کارگر شمالی) احداث کرد. البته پیش از او چنین کاری را سید محمود لاجوردی نیر برای دانشجویان کاشانی مقیم تهران انجام داده بود. احداث مسجد امیرالمومنین در خیابان آزادی تهران نیز، یکی دیگر از فعالیت های خیریه او بود. همچنینرسولیان اقدام به تجهیز بخش اکسیژن بیمارستان محبییان یزد کرد. پس از درگذشت تقی رسولیان پسرش مهدی فعالیت های خیریه خانواده را ادامه داد. خانه پدری و اجدادی رسولیان یزد که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، در سال 1368 به دانشگاه یزد اهدا شد که از آن به عنوان دانشکده معماری استفاده می شود.

میراث خانوادگی رسولیان دانشکده معماری شد

خانه رسولیان که بیشتر از صد سال عمر دارد در محله سهل بن علی یزد قرار گرفته و از دو بخش بیرونی و اندرونی تشکیل شده است. حیاط بیرونی محل پذیرایی از مهمانان و برگزاری مراسم و روضه خوانی بوده و اتاق بزرگ ارسی با شیشه های رنگی، حوضخونه، تالار، زیرزمین و بادگیر، فضاهای اصلی قسمت بیرونی روا تشکیل می داده است. ‏حیاط داخلی که قسمت خصوصی خانه است از اتاق های سه ‏دری، پنج دری، ارسی، تالار، کلاه فرنگی و بادگیر تشکیل شده است که حیاطی بزرگ دارد و حوضی بزرگ در وسط آن خودنمایی می کند. در قسمت پائینی اتاق ها تالار، کلاه فرنگی، زیرزمین ها و جوی آب قرار دارند که هر کدام، برای نگهداری لوازم، مواد غذایی و استراحت در فصل تابستان کاربری داشته اند. علاوه بر این این خانه دارای یک حمام است که بین حیاط بیرونی و اندرونی قرار گرفته. امروزه بخش های مختلف این خانه تاریخی به فضاهای آموزشی تبدیل شده و محل برگزاری سمینارهای مختلف علمی است؛ خانه ای که از سال ۶۸ خانواده رسولیان آن را وقف دانشگاه یزد کرد و بعد از مرمت به عنوان دانشکده معماری و شهر سازی مورد استفاده قرار می گیرد.