وزیر پیشین صنعت گفت: نباید برنامه های توسعه در کشور به گونه ای تنظیم شوند که گویی برای ویترین تدارک دیده شده اند بلکه این برنامه ها باید بر حسب نیاز کشور تدارک دیده شوند و بنا بر این باشد که به اهداف مشخصی برسند، در غیر این صورت این برنامه ها محکومند به اجرا نشدن.
به گزارش ایسنا، مصطفی هاشمی طبا طی سخنانی در نشست موسسه دین و اقتصاد که روز پنجشنبه برگزار شد، درباره شرایط اقتصادی کشور در زمان جنگ تصریح کرد: در آن زمان هر بشکه نفت با قیمت بین شش تا هفت دلار فروخته می شد و با اینکه دائما خارک و سایر مبادی خروجی نفت کشور بمباران می شد ولی روزانه بین 600 تا 500 هزار بشکه نفت صادر می کردیم.
او ادامه داد: از سوی دیگر در آن زمان باید هزینه های سنگینی برای جنگ پرداخت می شد تا کشور حفظ شود. به هر حال سرزمین ما، توسط بعثی ها به خطر افتاده بود و برای حفظ کشور باید می جنگیدیم و بنابراین اولین اولویت ما در آن سال ها مسئله جنگ بود.
هاشمی طبا افزود: در آن زمان که کمبود بنزین، خوراکی و ... وجود داشت، دولت تمهیدات لازم را اندیشید که علی رغم کمبودها، مردم بتوانند به زندگی خود ادامه دهند چون قبل از هر چیزی، زندگی مردم برای دولت مطرح و مهم بود. همان زمان به ما گفته می شد مگر کمونیست هستید؟ چرا کوپن می دهید؟ ما پاسخ می دادیم که به هر حال ما باید کشور را به نحوی اداره کنیم و اکنون به این طریق می توانیم.
وزیر صنایع و معدن در دوران جنگ همچنین به نحوه شکل گیری ستاد طرح های مهم انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: علاوه بر دولت، بخش خصوصی هم در طرح های این ستاد سرمایه گذاری کردند و خروجی این ستاد نیز آن بود که طی دو سال در حدود 120 طرح را به ثمر رساند.
وی ادامه داد: ما آن زمان فکر کردیم که نباید فقط به فکر معاش مردم در دوران جنگ باشیم بلکه باید به برنامه ریزی برای آینده کشور نیز بیندیشیم و فقط به فکر این نباشیم که فعلا در شرایط حاد کشور، به نحوی سر و ته قضیه را هم بیاوریم.
هاشمی طبا اضافه کرد: باید بدانیم که سیاست های پوپولیستی باعث عقب افتادن کشور و تحمیل هزینه های سنگین به آن خواهد شد.
معاون رئیس جمهور در دولت های هفتم و هشتم، در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر ضرورت توازن هزینه ها و درآمدهای دولت در بودجه، درباره لایحه بودجه سال 1395 کل کشور تصریح کرد: بودجه ای که اکنون دولت به مجلس تقدیم کرده است، در حدود 60 هزار میلیارد تومان کسری دارد. این در حالی است که برای طرح های عمرانی سال 1395، نزدیک به 59 هزار میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است. طبیعی است که در چنین شرایطی بخش عمده ای از اعتبار بودجه عمرانی محقق نشده و احتمالا فقط 7 هزار میلیارد تومان محقق شود.
او با انقتاد از افزایش هزینه های دولت در لایحه بودجه سال 1395 اظهار کرد: سنگین شدن بار هزینه های دولت به این دلیل که می خواهد خود را توانا نشان دهد در حالی که ناتوان است، آفتی بزرگ برای کشور محسوب می شود.
او همچنین به موضوع مجوزهای لایحه برنامه ششم توسعه اشاره و خاطرنشان کرد: برای دولت در زمینه مقررات و قوانین چیزی کم نیست. همچنانکه دولت می تواند خودش بسیاری از موارد را به مجلس ارائه و پس از تصویب به آن عمل کند. البته قانون یعنی چیزی که دولت باید به آن عمل کند، نه اینکه مجوز داشته باشد به آن عمل کند و در صورتی هم که نخواست عمل نکند. اکنون ما می بینیم که بخشی از برنامه ششم توسعه، به «اجازه دارد»ها تخصیص داده شده است.
او ادامه داد: به نظر من مشکل دولت، قانون نیست. مشکل دولت این است که معلوم نیست در آینده چه می خواهد بکند. این در حالی است که مطابق با برنامه ششم باید برای آینده کشور برنامه ریزی می شد، هدف تعیین می شد و مقرر می شد که طی این برنامه به آن اهداف برسیم.
هاشمی طبا ادامه داد: باید ببینیم سیر تحول ایران به کجا می رود. همه تئورسین های بحث آزادی های بی قید و شرط بخش خصوصی به این نکته واقفند که در برخی مرزها، باید دولت ها تعیین منافع عمومی را به عهده بگیرند؛ مثل زمانی که قرار است بخش خصوصی برای رسیدن به منافع خود، جنگل ها را نابود کند. با این حال در کشور ما متاسفانه بسیاری از دولت ها منافع عمومی را فدا کرده اند.
او یادآور شد: منافع عمومی در سرزمین ماست. این منافع عبارتند از جنگل، سواحل، آب زیرزمینی و ... که به کسی تعلق ندارند و اگر هم از بین بروند دیگر باقی مسائل ممکلت قابل حل شدن نیست. متاسفانه امروز بخشی از سرزمین ما به دلیل منافع برخی از افراد، از بین می رود، بدون آنکه دولت در وظیفه خود نسبت به احیا و بازسازی کشور توجه کند.
او توضیح داد: اکنون می بینیم در حالی که ناسا پیش بینی کرده است طی 20 سال آینده کشور ما یک دوره خشکسالی شدید را تحمل خواهد کرد، آب های زیرزمینی جهرم به 450 متر و آب های زیرزمینی یزد به 400 متر رسیده است. همچنین از600 دشت ما 200 دشت کشور فرو رفته و هزاران روستای ما از بین رفته است.
او در خصوص بحران دریاچه ارومیه نیز تصریح کرد: اکنون دریاچه ارومیه به دلیل حفر 70 هزار چاه در اطراف آن، در حال خشک شدن است و من چند روز پیش شنیدم که اگر اوضاع این دریاچه بهبود نیابد، از آن منطقه نزدیک به 14 میلیون نفر مهاجرت خواهند کرد و طبیعتا بخش بزرگی از آنها حاشیه نشین خواهند شد.
مشاور وزیر ورزش و جوانان همچنین اظهار کرد: حاشیه نشینی، کانون های بسیار خطرناکی را پدید می آورد. مناطق حاشیه نشین معمولا بستری برای انجام کارهای خلاف می شوند و همچنین در این مناطق همیشه آمادگی برای شورش وجود دارد.
او ادامه داد: باید برنامه ششم توسعه یک هدف اصلی داشته باشد و آن نجات سرزمین ایران است. متاسفانه وضعیت آینده کشور به شدت بدتر از آن است که بشود بیان کرد چون روند به گونه ای است که ما در حال از دست دادن سرزمین خود یعنی غذا، سیستم تولید و ... هستیم و اگر چنین اتفاقی بیفتد ما وابسته به واردات خواهیم شد. بنابراین باید سیستم کشاورزی و نگهداری سرزمین در ایران، اصلاح شود.
هاشمی طبا با بیان اینکه برنامه ششم توسعه به گونه ای تنظیم شده است که گویی عده ای در فضای ایزوله، آمال و آرزوهای خود را در قالب انشاء نوشته اند، گفت: جالب اینجاست که چندی پیش یکی از مسئولان تهیه برنامه توسعه، در پاسخ به انتقاد یکی از نمایندگان مجلس درباره برنامه ششم گفته بود شما به نظریه های علمی اهانت کرده اید. من نیز در پاسخ به چنین موضوعی باید بگویم اولا که نظریه ها علم نیستند و فقط نظریه هستند، دوما اگر قرار بود نظریه ها متوقف شود و به صورت دگماتیسم ارائه شود، دیگر هرگز کسی نظریه جدید ارائه نمی کرد و ثالثا به نظر باید توضیح داده شود که با انقتاد به برنامه ششم توسعه، به کدام نظریه اهانت شده است؟
او با بیان اینکه برنامه های توسعه در ایران به درستی عمل نمی شوند، اظهار کرد: نگاهی به سرنوشت برنامه های توسعه در ایران نشان می دهد که اغلب آنها به درستی اجرا نشده اند. به یکی از آنها فقط در حد 15 درصد عمل شد، یکی دیگر از آنها خمیر شد و ...! این موضوع نشان دهنده این است که باید در نوشتن برنامه توسعه به این توجه کرد که کشور چه نیازهایی دارد و بر مبنای آن برنامه تدوین شود. باید این برنامه ها بر اساس درک نیازهای جامعه تدوین شوند، نه اینکه به گونه ای نوشته شوند که گویی برای ویترین تهیه شده اند.
فرشاد مومنی- اقتصاددان - نیز طی سخنانی در این نشست تصریح کرد: بررسی تجربه 10 ساله اول بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از منظر مدیریت توسعه ملی و طرز اداره کشور و نحوه روبه رو شدن با چالش ها و بحران های کوچک و بزرگی که وجود داشت می تواند برای شرایط کنونی کشور مناسب باشد.
او با اشاره به تجربه موفق اداره کشور در زمان جنگ تحمیلی اظهار کرد: مسائلی که به صورت کلیشه ای توسط بنیادگرایی بازار ترویج می شود که یکپارچه مداخله دولت در اقتصاد را محکوم می کند، از منظر ملاحظات سطح توسعه از بیخ و بن بی اعتبار است.
این عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: اگر دولت در رفتارهای مالی خود به امور حاکمیتی اهمیت بدهد، علامت توسعه گرا و دورنگر بودن آن و مایه برانگیختن بخش خصوصی مولد برای حضور و مشارکت فعال در اقتصاد است. این در حالی است که وقتی امروز به وضعیت اداره کشور در سال های جنگ نگاه می کنیم متوجه می شویم با آن شرایطی که در آن سال ها به اعتبار تحولاتی که در چارچوب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران پدید آمده بود و مسئولیت های جدیدی که قانون اساسی بر عهده دولت گذاشته بود، سهم امور حاکمیتی دولت کمتر از سهم امور تصدی گری بوده است و طنز تلخ این است که از سال 1368 به بعد که از همه ابزارهای استاندارد برای کاهش مداخله دولت در اقتصاد بهره برده شده، امروز می بینیم که امروز سهم امور تصدی گری دولتی2.5 برابر سهم حاکمیتی است.
وی توضیح داد: یعنی دولت از سال 1368 به بعد، مرتبا از مسئولیت های حاکمیتی خود مانند بهداشت، آموزش و ... کم گذاشته و به امور تصدی گری خود افزوده است که این امور نیاز به رمز گشایی دارد و به فهم کانون های گرفتاری امروز هم کمک می کند.
مومنی خاطرنشان کرد: حیرت انگیزترین تحولات در بودجه عمومی دولت در آن دوران 10 ساله به مقایسه روند تغییر سهم امور اجتماعی و امور دفاعی مربوط می شود. گزارش های رسمی نشان می دهد که سهم امور اجتماعی در بودجه عمومی دولت طی سال های 1352 تا سال های 1357، نزدیک به 18.5 درصد بودجه عمومی بوده است در اوج دوران جنگ به 39.5 درصد افزایش یافته است یعنی در اوج جنگ در بی سابقه ترین سطح به تعهد تاریخی دولت به زیرساخت های انسانی توسعه توجه شده است که این امر به ویژه در موضوع آموزش و سلامت خود را نشان داده است.
او ادامه داد: یکی از نکات مهم، توجه به سهم امور دفاعی در بودجه کشور است. به این ترتیب که طی سال های 1352 تا 1357 سهم بخش دفاعی از بودجه عمومی کشور در حدود 23.3 بوده است که در دوران جنگ این میزان 12.7 درصد شده و نشان می دهد که سهم امور دفاعی در دوران جنگ نسبت به دوران صلح تقریبا نصف شده است ولی با این حال کشور ما توانست در دفاع مقدس باقی بماند، سوال اینجاست که چگونه چنین اتفاقی افتاد؟
مومنی ابراز عقیده کرد: به نظر من نکته اصلی در این بحث، تغییر رابطه دولت و مردم است. اگر قرار بود دولت فقط هزینه های پرسنلی جنگ را با استاندارد های هزینه های متعارف ارتش پرداخت می کرد خیلی زود مجبور می شدیم از امر دفاع مقدس شانه خالی کنیم. بنابراین اگر آن دوره با متر و معیار کارشناسی بررسی شود، این نکته قابل برداشت است که افرادی که با دولت دوره جنگ همکاری داشتند، جانفشانی می کردند که ایران سرافراز باشد و بعد این نکته قابل بررسی است که انگار اکنون روند غالب برعکس شده است. یعنی در حالی که در آن زمان، افزاد از خود مایه می گذاشتند که کشور آبرو داشته باشد، اکنون هر کس ابتدا به مصالح خود می اندیشد.
تقدم بقا بر توسعه در جنگ
این اقتصاددان همچنین تصریح کرد: در شرایط جنگی به طور طبیعی و در استاندارد متعارف همه کشورهای دنیا، ما با مسئله تقدم بقا بر توسعه روبه رو هستیم، به این ترتیب که دولت ها معمولا از هزینه های توسعه می کاهند تا مسئله بقا را تا حدودی تضمین کنند ولی نکته قابل توجه در سال های جنگ تحمیلی کشور ما این است که دولت وقت ایران، به موازات اهتمام سطح بالا و منحصر بفردی که به موضوع بقا داشت، توسعه را هم در دستور کار قرار داده بود.
وی همچنین بیان کرد: دولت در آن سال ها، به شکل بی سابقه ای - در تاریخ یک صد ساله اخیر ایران - در زمینه رسیدگی به زیرساخت های فیزیکی توسعه روستاهای کشور تلاش کرد که ماحصل آن، مدرسه سازی، درمانگاه سازی، جاده کشی، آب رسانی برق رسانی و ... در روستاهای کشور بود و بنا بر آمار های رسمی، رسیدگی به زیرساخت های توسعه روستایی در این سال ها نسبت به آنچه از دوران پهلوی تحویل گرفته شده بود، 11.5 برابر افزایش یافت. این موضوع بیش از هر چیزی دال بر این است که وقتی رابطه دولت و مردم اصلاح می شود و مردم به دولت اعتماد می کنند چه میزان انرژی آزاد می شود و این تغییر رابطه می تواند چه تحولاتی در کشورایجاد کند.
او درباره طرح های دهه اول انقلاب، توضیح داد: در آن سال ها بنا بر این بود که در تخصیص بودجه به هزینه های کشور، بعد از ردیف های ارزی و ریالی مربوط به جنگ، دومین اولویت مربوط به طرح های دهه اول انقلاب باشد که عموما طرح های بزرگ برای زیرساخت های ملی بودند. این موضوع به ویژه امروزه قابل توجه است که می بینیم وقتی کوچک ترین تلنگری به درآمد های دولت وارد می شود، پروژه های زیرساختی و توسعه گرا، اولین قربانیان این ماجرا می شوند و این موضوع نشان می دهد که باید از این زاویه هم نظام تصمیم گیری کشور با درک آن تجربه تاریخی بتواند بازنگری بنیادینی در رفتارهای خود کند.