توسعه صنعتی به سبک ازبکستان

دکتر شاهین کاظمی- نایب رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران- میزان تولید پنبه ازبکستان را برحسب گزارش رسمی منتشر شده در اکتبر 2022 توسط موسسه GIZ آلمان حدود 925 هزار تن اعلام نمود و افزود: دولت ازبکستان طی چندسال گذشته، خام فروشی پنبه را تقریباً متوقف کرده و با سرمایه‌گذاری بسیار گسترده به تقویت بخش ریسندگی پرداخته و نکته جالب این‌که در سال 2021 از 925 هزار تن پنبه تولیدی این کشور فقط 73 هزارتن صادر شده است و حتی در مقاطع زمانی خاصی اقدام به واردات پنبه نیز نموده است.

وی بیان داشت: هفته پیش به همت اتاق بازرگانی ایران و ازبکستان همزمان با سفر آقای شوکت میرضیایف (رئیس جمهور ازبکستان) به ایران، گروهی از سرمایه‌گذاران و تاجران این کشور به ایران آمدند و در این هیئت، رئیس انجمن صنایع نساجی و پوشاک ازبکستان نیز حضور داشت که میزبان ایشان و گروه همراه در یکی از جلسات هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران بودیم.

نایب رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران اضافه کرد: ازبکستان بعد از چین، هند، آمریکا، برزیل و پاکستان به‌عنوان ششمین تولیدکننده پنبه جهان شناخته می‌شود و 30 درصد از کل زمین های کشاورزی این کشور به مساحت تقریبی 1 میلیون هکتار به کشت پنبه اختصاص دارد. ازبکستان طی سال‌‌های گذشته به دلیل استفاده از دانش‌آموزان در برداشت پنبه، تا مدت‌ها تحت تحریم‌های کشورهای غربی درخصوص پنبه قرار داشت و به تازگی موفق به رفع تحریم‌ها شده و طبق مقررات سازمان‌های بین‌‌المللی کار به برداشت پنبه می‌پردازد. این کشور میزان برداشت پنبه و بازدهی خود را با کمک ماشین آلات جدید، آبیاری نوین، بذرهای اصلاح شده و ... افزایش داده و خود را به سطح آمریکا، مصر و ترکیه نزدیک نموده است.

وی ادامه داد: طبق آمار و ارقام موجود، در حال حاضر تقریباً ظرفیت ریسندگی ازبکستان از ظرفیت تولید الیاف پنبه پیشی گرفته و مجبور به واردات پنبه از تاجیکستان و ... شده است. در این راستا توسعه واحدهای ریسندگی تا حدود بسیاری متوقف شده و برنامه بعدی آنها تقویت حوزه بافندگی است. بالغ بر 160 کارخانه ریسندگی در ازبکستان به فعالیت می‌پردازد و 7/3 میلیون اسپیندل و 239 هزار روتور در حال کار است که بیش از دو برابر ظرفیت ریسندگی ایران می‌باشد. ظرفیت نصبی ماشین آلات ریسندگی آنها بیش از یک میلیون تن و تولید واقعی آنها در سال 2022 862 هزار تن بوده است که از این رقم، 562 هزار تن نخ عمدتاً به کشورهای روسیه، چین، ترکیه، لهستان و ... صادر گردیده است. به عبارت بهتر ازبکستان هم اکنون یک کشور صادرکننده نخ است اما به‌طور یقین، تا چهارسال آینده این رقم کاهش می‌یابد چون در حوزه بافندگی سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در حال انجام است.

میزان رشد صادرات نخ ازبکستان بنابراعلام این گزارش، در سال 2017، 207 هزار تن بود که با یک جهش چشمگیر در سال 2021 به 563 هزار تن افزایش یافت و پیش بینی می شود این آمار در طی سالهای آینده با افزایش سرمایه گذاری در حوزه بافندگی روند نزولی داشته باشد.

به گفته وی، در حال حاضر عمده سرمایه‌گذاری ازبکستان در بخش بافندگی است، به طوری‌که 218 کارخانه بافندگی تاری- پودی و 250 کارخانه بافندگی حلقوی-پودی مشغول فعالیت هستند؛ همچنین میزان تولید پارچه‌‌های تاری- پودی نیز بیش از یک میلیون متر مربع و پارچه‌های حلقوی- پودی بیش از 309 هزارتن برآورد می‌شود.

دکتر کاظمی اذعان داشت: رئیس انجمن صنایع نساجی ازبکستان، طی سفر به ایران تمایل به استفاده از دانش، فناوری، منسوجات خاص و همچنین الیاف مصنوعی ایران در راستای رفع نیازهای صنعت نساجی کشورش را مطرح و 4 محور اصلی را در سفر به ایران مطرح نمود:

1-واردات محصولات غیر پنبه‌ای از ایران

2-صادرات نخ پنبه ازبک به ایران

3- آموزش نیروهای فنی و تخصصی ازبکستان با کمک دانشگاه‌های مطرح ایران

4-جست‌وجو برای یافتن سرمایه‌گذارانی که مایل به سرمایه‌گذاری در صنایع نساجی ازبکستان هستند.

نایب رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران ادامه داد: ازبکستان یکی از کشورهای تازه استقلال یافته شوروی سابق در آسیای میانه است که در گذشته به دلیل مسائل ناشی از حاکمیت کمونیستی فضای بازی برای سرمایه‌گذاری نداشت اما طی 10 سال اخیر با برنامه‌های توسعه‌ای خود، فضا را برای سرمایه‌گذاری خارجی مهیا نموده و تسهیلات مالی بسیار قابل توجهی به سرمایه‌گذاران اختصاص می‌دهد. طبق گفته مسئولان این کشور، حدود 15 تا 30 درصد سرمایه را سرمایه‌گذار خارجی به ازبکستان می‌آورد و مابقی از وام‌هایی استفاده می‌شود که در حوزه ارزی از طریق بانک‌های اروپایی تأمین اعتبار می‌شود به همین دلیل نرخ بهره این وام های ارزی بسیار پایین است و در خصوص استفاده از منابع مالی داخلی با واحد پولی سُوم Som  (واحد پول ازبکستان) نرخ بهره تا 20 درصد متغیر می‌باشد.

دکتر کاظمی در مورد نحوه حمایت دولت ازبکستان از تولیدکنندگان و صنعتگران این کشور گفت: برطبق اظهارات رئیس انجمن صنایع نساجی ازبکستان دولت در گام نخست، قیمت پنبه را افزایش داد تا کشاورز نسبت به کشت این محصول تمایل پیدا کند اما این افزایش قیمت تا حدی بود که واحدهای ریسندگی هم بتوانند در بازارهای جهانی به رقابت بپردازد و تسهیلات مالی ارزان‌قیمتی را به صورت ارزی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار داد تا سرمایه‌گذاری آنان هم ارزان باشد به همین دلیل توانست رقابت‌پذیری ازبکستان را در عرصه بین‌المللی حفظ کند به طوری‌که طی 6 سال اخیر پنبه برداشت شده از 120 دلار در تن به 900 دلار در تن افزایش قیمت داشت و پنبه به یک محصول ارزشمند و قابل توجه برای کشاورزان تبدیل شده است. نکته بعدی این‌که دولت ازبکستان از صادرات نخ حمایت همه جانبه به عمل می‌آورد و تسهیلات بسیار خوبی مانند تقبل هزینه‌های حضور در نمایشگاه‌های معتبر جهانی برای صادرکنندگان نخ مدنظر قرار می‌دهد و مقداری از مبالغ ارزی دریافتی از صادرات نخ را در صندوقی جهت توسعه این صنعت ذخیره می کند.

به گفته وی، میهمانان ازبکستانی اطلاعات کامل از نقاط قدرت و ضعف صنعت نساجی ایران داشتند و حتی از تعرفه واردات نخ به کشور و محدودیت های این حوزه نیز مطلع بودند و آن را سد بزرگی برای دسترسی تولیدکنندگان ایرانی به بازارهای جهانی می‌دانستند. همچنین ایران برای آنان کشور بسیار مهمی است چون به آب‌های آزاد دسترسی ندارند و شاید مسیر ریلی بندرعباس از مهم‌‌ترین مسیرهای دسترسی ازبکستان جهت صادرات و واردات کالاهای مختلف به شمار می‌آید.

نایب رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران در پایان این مصاحبه اذعان داشت: متأسفانه از فقر سیاستگذاری صنعتی رنج می‌بریم و هیچ استراتژی مشخصی برای توسعه صنعت در حوزه های خاص وجود ندارد. افراد توانمند و سرمایه‌گذاران تلاشگر بسیاری در ایران وجود دارند اما کسی آنها را راهنمایی نمی‌کند تا در یک جهت خاص و مسیر مشخص تسهیلاتی برایشان فراهم شود و در آن جهت به ارتقای جایگاه جهانی خود بپردازیم.

به همین دلیل مشاهده می کنیم که در کشورهای نوپایی همچون ازبکستان با تمرکز سیاست گذاران به تشویق و حمایت از استفاده از منابع داخلی (نظیر پنبه) شاهد رشد تصاعدی آنها و قدرت گرفتن در عرصه جهانی هستیم.