اختلاف در آمار تولید و عرضه در بورس پتروشیمی شهید تندگویان

به گزارش سایت انجمن ملی پلیمر، در حاشیه برگزاری گردهمایی هیات مدیره های تشکل های پایین دستی مصرف کننده محصولات شیمیایی و پلیمری که به میزبانی انجمن ملی صنایع پلیمر برگزار شد ، به سراغ دکتر شاهین کاظمی عضو هیات مدیره انجمن صنایع نساجی ایران به عنوان نماینده بزرگترین گروه مصرف کننده محصولات پلی استر پتروشیمی شهید تندگویان رفتیم و نظر وی را در این خصوص جویا شدیم که مشروح این گفت و گو به شرح زیر است:

در حال حاضر پتروشیمی شهید تندگویان تنها تولیدکننده انواع مختلف چیپس پلی استر در گریدهای نساجی و بطری است که با توجه به انحصاری بودن محصولات این مجتمع و گستردگی صنایع مصرف کننده پایین دستی آن در حوزه صنایع نساجی، بطری، بسته بندی و… نقش بسیار حائز اهمیتی در زنجیره ارزش پایین دستی و قطع نیاز واردات مواد مشابه را داراست.

دو ماده اولیه اصلی این مجتمع عبارتند از منواتیلن گلایکول (MEG) و پارازایلین (PX) که از پتروشیمی های داخلی تامین می شود. در این مجتمع در ابتدا در واحد شیمیایی، پارازایلین طی فرایندی به ترفتالیک اسید خالص (PTA) تبدیل شده و پس از آن این ماده به همراه منواتیلن گلایکول در 7 واحد پلیمریزاسیون به پلیمر پلی اتیلن ترفتالات (PET) تبدیل شده که در بازار با نام عمومی پلی استر شناخته شده و به 3 صورت چیپس نساجی (TG)، چیپس بطری (BG) و نخ فیلامنت (POY) به مشتریان عرضه می شود (تولید محصول الیاف استیپل این مجتمع با گذشت 15 سال از بهره برداری این مجتمع هنوز متوقف است و امیدواریم در آینده به مدار تولید بازگردد).

هرچند که ترفتالیک اسید خالص (PTA) به صورت مستقل قابلیت فروش در بازار را دارد، اما با توجه به اینکه این ماده به عنوان ماده اولیه اصلی فرآیند تولید پلیمر پلی استر مورد استفاده قرار می گیرد عملاً این ماده را بایستی به عنوان مواد میانی فرآیند تولید در نظر گرفت ولی به دلایل نامعلومی، همواره در گزارشات مختلف، آمار تولید این مجتمع به صورت تجمعی از مواد میانی و محصول نهایی اعلام می شود و تقریباً در هیچ خبر یا گزارشی آمار تفکیکی تولید محصولات واقعی این مجتمع اعلام نمی شود، که به همین دلیل در اکثر موارد نمی توان تحلیل درستی از اخبار منتشر شده توسط مدیران این مجتمع داشت.

این در حالی است که طبق گزارش سال های گذشته فعالیت هیات مدیره این شرکت به مجمع عمومی که از سایت بورس قابل دریافت است، تنها 13 هزار تن از ظرفیت تولید ترفتالیک اسید خالص پتروشیمی تندگویان، مازاد بر نیاز داخلی این مجتمع در فرآیند تولید پلیمر پلی استر بوده و می تواند به عنوان محصول نهایی جهت فروش عرضه شود و تنها این مقدار را بایستی در ظرفیت محصول نهایی لحاظ کرد.

بر طبق اطلاعات مندرج در کاتالوگ های رسمی این شرکت ظرفیت تولید ترفتالیک اسید خالص 700 هزار تن، چیپس پلی اتیلن ترفتالات بطری 336 هزار تن، چیپس پلی اتیلن ترفتالات نساجی 551 هزار تن و پلی اتیلن ترفتالات (نخ و الیاف) 132 هزار تن در سال است.

به عبارت دیگر ظرفیت تولید محصول نهایی پلیمری این شرکت در مجموع 887 هزار تن در سال بوده و تقریباً نزدیک به کل 700 هزار تن ترفتالیک اسید خالص تولیدی این مجتمع در بخش پلیمری مصرف شده ولی در آمار و گزارش ها ظرفیت تولید محصول این مجتمع عددی بیش از 1.5 میلیون تن در سال اعلام می شود که جای تعجب دارد و حتی با احتساب 13 هزار تن ظرفیت مازاد تولید ترفتالیک اسید خالص، ظرفیت تولید محصول واقعی این مجتمع را بایستی در حدود 900 هزار تن در سال عنوان کرد.

در گزارش فعالیت منتهی به 29 اسفند سال 1398 میزان تولید واقعی این مجتمع بدون تفکیک مواد میانی از محصول نهایی عدد 1 میلیون و 139 هزار و 97 تن اعلام شده که نسبت به ظرفیت نامی مندرج در همین گزارش که عدد 1 میلیون و 640 هزار و 500 تن است می‌توان محاسبه کرد که این شرکت در آن سال با ظرفیت 69% در حال فعالیت بوده که این عدد در سالهای 97 و 96 به ترتیب برابر با 68% و 66% بوده است و هر ساله در حدود 1 تا 2 درصد رشد تولید داشته است (در کلیه این اعداد ظرفیت تولید مواد میانی نیز به عنوان محصول لحاظ شده است).

حال اگر به عنوان نکته اول به آمار تولید 670 هزار تن تولید محصول در 7 ماه ابتدای سال 1400 که با عنوان رکورد تولید در بخش اول این مطلب گزارش شده است بازگردیم با یک محاسبه ساده می توان متوجه شد که این میزان در حدود 70% ظرفیت نامی مندرج در گزارش های رسمی مجامع سال های گذشته بوده و در مجموع تفاوت چشمگیری به صورت متوسط ماهانه در تولید نسبت به سال های گذشته مشاهده نمی شود. در صورتیکه مصاحبه های منتشر شده در طی 2 سال گذشته همواره حاکی ار رکوردشکنی در تولید بوده است.

نکته دوم و بسیار حائز اهمیت این است که طبق آمار بورس کالا در 7 ماه ابتدای سال 1400 در مجموع تقریباً 154 هزارتن چیپس پلی استر بطری، 146 هزار تن چیپس پلی استر نساجی و 18 هزار تن نخ پلی استر فیلامنت (POY) در بورس کالا عرضه شده است که در مجموع عددی در محدوده 318 هزار تن محصول پلیمری است.

برای تولید محصول فوق حداکثر به میزان 275 هزار تن PTA نیاز است که با توجه به ارائه آمار تجمعی ارائه شده توسط مجتمع، بین میزان تولید عنوان شده (670 هزار تن) و میزان عرضه در بورس (318 + 275 هزار تن) در سال 1400 تفاوتی در حدود 77 هزار تن (مجموع ترفتالیک اسید خالص و پلیمر پلی استر) مشاهده می شود که با لحاظ ممنوع بودن صادرات این محصول بایستی علت این اختلاف و محل آن مشخص و اعلام شود.

با توجه به اینکه طی سال جاری دو محصول پلی استر گرید بطری و نساجی همواره در بورس با رقابت خرید شده اند و میزان رقابت خرید این مواد حتی در بعضی از هفته ها به بیش از 50% نیز رسیده بود و میزان عرضه متوسط هفتگی آنها که علی القاعده بایستی حداقل 5200 تن در هفته باشد، به صورت متوسط برای چیپس بطری 5118 تن در هفته و چیپس نساجی 4855 تن در هفته بوده است (متوسط 30 هفته ابتدای سال جاری) بایستی علت این کمبود عرضه ها نسبت به آمار تولید عنوان شده در گزارش ها مشخص شود.

این در حالی است که به رغم مصوبه ستاد تنظیم بازار کشوری که طی نامه شماره 238856/60 مورخ 06/10/1399 با قید آنی-حائز اهمیت توسط جناب آقای قبادی معاونت محترم بازرگانی داخلی وزارت صمت و دبیر کارگروه تنظیم بازار مبنی بر افزایش کف عرضه مواد پلیمری ملتهب نظیر پلی استر هیچگونه افزایشی در این عرضه ها مشاهده نمی شود.

نکته سوم این است که در گزارش بورس عنوان شده است که پتروشیمی شهید تندگویان برنامه دارد با اضافه کردن یک واحد SSP در واحد Poly C که هم اکنون بایستی علی القاعده با ظرفیت نامی 117 هزار تن در سال محصول چیپس نساجی تولید کند، محصول این واحد را به چیپس بطری تغییر دهد که در این حالت با توجه به نیاز شدید واحدهای ذوب ریسی تولید الیاف استیپل و نخ فیلامنت به چیپس نساجی مشخصاً واحدهای داخلی با بحران کمبود مواد اولیه مواجه خواهند شد و این مساله تاثیر بسیار شدیدی در زنجیره ارزش صنعت نساجی خواهد داشت.

هرچند که نکات بسیار زیادی در خصوص این محصول، شرایط بازار و آمار و ارقام ارائه شده در مصاحبه ها قابل بررسی است، اما به عنوان جمع بندی مطالب عنوان شده در این فرصت کوتاه پیشنهاد می شود که در درجه اول برای گزارش میزان تولید این مجتمع حتماً آمار تفکیکی گروه های مختلف محصول ارائه شود و با ارائه گزارش های کارشناسی و دقیق از هرگونه شک و شبهه در خصوص تفاوت میزان تولید و عرضه در بورس این شرکت جلوگیری به عمل آید و در درجه دوم با توجه به تفاوت معنی دار بین ظرفیت نامی این مجتمع و مقدار تولید عرضه شده در بورس بایستی ساز و کاری پیش بینی شود که با برطرف شدن موانع تولید این مجتمع به مرز 100% نزدیک شده و با عرضه کلیه محصول آن تنها از طریق بورس نیاز شرکت‌های داخلی مصرف کننده چیپس پلی استر به این مواد اولیه تا حد امکان برطرف شود و گامی در جهت تحقق شعار سال جاری با عنوان تولید، پشتیبانی ها و مانع زدایی ها برداشته شود.