چین سال هاست که برنامه های توسعه می ریزد و اجرا می کند. اولين برنامه پنج ساله توسعه چين در سال 1953 شروع شد و اکنون سيزدهمين برنامه توسعه پنج ساله چين (2016-2025) در حال اجراست
آینده پژوهی موضوعی است که اقتصادهای جهان و سازمان های بین المللی درباره آن تحقیق و مطالعه می کنند تا بتوانند آینده را پیش بینی کنند و تا حد امکان آینده بهتری بسازند. حالا هم مرکز پژوهش های مجلس گزارشی درباره «آینده پژوهی چین» منتشر کرده است. طبق این گزارش، «در حالي که در غرب دهه اول قرن 21 ديدگاه بدبينانه نسبت به حادثه 11 سپتامبر، جنگ عراق و رکود بزرگ وجود دارد، اما در چين مردم بسيار خوش بين هستند که قرن 21 » قرن چين» خواهد بود. خلاصه نتايج سه دهه توسعه اقتصادي چين به اين صورت است: در سال 2010 چين، سريع ترين کامپيوتر و باهوش ترين دانشجويان را در جهان داشت و درست زماني که ايالات متحده آمريكا پايگاه فضايي شاتل را کنار گذاشت وارد دوران فضا شد. در واقع مي توان ديد که آرزوي رسمي چيني ها از آينده قدرتمند و موفق در سه حادثه مهم که به صورت همزمان و هماهنگ با هم پيش رفته اند خود را نشان داده است: المپيک سال 2008 بيجينگ، چين را يک ابرقدرتي نرم معرفي کرد؛ رژه نظامي روز ملي در سال 2009 به ذهن هر بيننده اي اين موضوع را متبادر کرد که چين يک قدرت سخت است و نمايشگاه جهاني شانگهاي در سال 2010 المپيكي از فرهنگ، اقتصاد و تكنولوژي بود.»
چین سال هاست که برنامه های توسعه می ریزد و اجرا می کند. اولين برنامه پنج ساله توسعه چين در سال 1953 شروع شد و اکنون سيزدهمين برنامه توسعه پنج ساله چين (2016-2025) در حال اجراست.
احتمالا موفقیت های چین طی این سال ها برکسی پوشیده نیست. به طوری که در ميان موفقيت هاي اقتصادي چين مي توان به افزايش توليد ناخالص داخلي ( GDP ) چين اشاره کرد. در حالي که به لحاظ حجمي اين افزايش در سال 1993 کمتر از يک تريليون دلار بود، اين ميزان در سال 2013 به حدود 10 تريليون دلار رسيد که اين امر اقتصاد چين را بعد از ايالات متحده (با 16 تريليون دلار) در رتبه دوم قرار داد. به علاوه آمار سال 2016 نيز نشان مي دهد که توليد ناخالص داخلي چين به بيش از 11 تريليون دلار رسيده است. شاخص مهم ديگر افزايش سهم درآمدهاي مالياتي در توليد ناخالص داخلي بود. به موازات گسترش شهرنشيني و توسعه مشاغل نوين و خصوصي سهم ماليات از GDP از 10 درصد سال 1996 به حدود 23 درصد در سال 2012 افزايش يافت که با توجه به حجم جمعيتي چين تحولي جدي به شمار مي رود.
علاوه بر این، در حوزه تجارت نيز اقتصاد چين رشدي شگرف را تجربه کرد. به طوري که مازاد تجاري چين از 40 ميليارد دلار در سال 1997 به چيزي حدود 260 ميليارد دلار در سال 2013 رسيد؛ اين در حالي بود که در سال 2008 اين ميزان حتي به 297 ميليارد دلار هم رسيده بود. اين حجم بالاي مازاد تجاري در سال 2016 به حدي رسيده است که چين را کارخانه دنيا ناميده اند و حدود 25 درصد مجموع کالاهاي دنيا را توليد مي کند.
در حالی که بررسی گذشته چین به نظر عالی و بدون نقص می آید، اما آینده پژوهی این کشور با مسایلی همراه شده است. در گزارش مرکز پژوهش های مجلس این طور نوشته شده است: «اقتصاد چين با چندين چالش جدي از جمله شكاف درآمدي، چالش زيست محيطي، ضعف بخش کشاورزي، شهرنشيني فزاينده، مصرف پايين و وابستگي به سرمايه گذاري و صادرات در آينده روبرو است.»
همان طور که پیشرفت های چین از دید کسی پنهان نمانده است، مشکلات و نقص های آن هم به چشم آمده و بررسی می شود. گزارش مرکز پژوهش های مجلس ادامه می دهد: «به نظر مي رسد به دليل تمرکز دولت چين بر حوزه اقتصاد به عنوان حوزه مشروعيت زا، دگرديسي سياست هاي اقتصادي لااقل در بلندمدت دشوار است. اقتصاد چين هنوز دولتي مانده و بخش خصوصي نمي تواند در قالب مدل نئوکلاسيک به فعاليت بپردازد. چالش هاي موجود فراروي اقتصاد چين نيز مي تواند عليرغم پيش بيني هاي خوش بينانه از سرعت رشد اقتصادي چين، در آينده اي نه چندان دور با توليد بحران ها و نوسان هاي زنجيره اي علاوه بر کند کردن سرعت رشد اقتصادي به نارضايتي هايي در زمينه ضرورت اصلاحات و يا تعديل شرايط کسب وکار منجر شود.»
اقدامات مثبت چین تنها در حوزه اقتصاد نبوده است. گویی که به یکباره تمام ارکان و بخش های کشور با هم به سمت جلو حرکت کرده اند. طبق این گزارش، در حوزه علمي گسترش دانشگاه ها و مراکز علمي در دوران بعد از اصلاحات به شدت بي سابقه بوده است. به طوري که امروزه صدها دانشگاه در اين کشور دائر بوده و در رشته هاي علمي مختلف فارغ التحصيلان بسياري در داخل و از دانشجويان خارجي داشته است. همچنين اين کشور براساس آخرين آمارهاي توليد علم با اختلافي فاحش در رأس برترين کشورهاي توليدکننده مقالات علمي قرار دارد چنانکه اين کشور در سال 2012 و براساس اطلاعات پايگاه ISI با توليد 66301 مقاله در جايگاه اول توليد علم قرار گرفته بررسي شود و 74.15 درصد از توليدات علمي جهان را به خود اختصاص داده است. همچنين براساس رتبه بندي پايگاه اسكوپوس در توليد مقاله در سال 2015 کشور چين با توليد 416409 مقاله، رتبه دوم را بعد از آمريكا (597007) کسب کرد. در شاخص H (که مقالات باکيفيت و تأثيرگذار را از مقالات بي کيفيت جدا مي کند) رتبه چين در ميان 20 کشور توليدکننده کمّي مقالات جزء پايين ترين رتبه ها بوده و نشان مي دهد که در عرصه کيفي توليد علمي اين کشور هنوز نيازمند کار بيشتر و داراي ضعف هاي جدي است.
اما آینده برای چین سراسر خوشی و موفقیت نیست. تأکيد چندباره دولت هاي مستقر بر لزوم تسريع و تعميق صنعتي شدن و نياز روزافزون به منابع انرژي به خصوص در حوزه نفت و گاز باعث شده که پيش بيني ها و آينده پژوهي انرژي در چين بيانگر ارقامي نجومي در مصرف يا واردات انرژي اين کشور باشد. بر اساس برآوردهاي سازمان بين المللي انرژي، ميزان تقاضاي چين براي نفت تا سال 2030 مجموعاً به 808 ميليون تن خواهد رسيد و تقاضا براي گاز طبيعي به 236 ميليارد متر مكعب مي رسد که اينها همگي حاکي از نيازهايي اساسي در حوزه انرژي چين است. با اين حال، شايان ذکر است که برآوردهاي آينده پژوهانه از حوزه انرژي نشان مي دهد که در دوران بعد از سال 2015 تا سال 2050 ميزان توليد منابع نفت و گاز روندي نزولي داشته و اين مي تواند در برابر نياز روزافزون چين به چالشي عمده تبديل شود که اين چالش در دو قالب خود را نشان خواهد داد که عباتند از:
اول اينكه چين در دسترسي به بازارهاي خريد انرژي دچار مشكل خواهد شد. دوم اينكه حتي در صورت دسترسي ناگزير از انجام هزينه هايي بالا خواهد بود که اين امر مي تواند هزينه توليد را بالا برده و بعضاً سوددهي توليدات و کالاها را با ترديد هاي جدي مواجه کند.
