یک استاد دانشگاه با اشاره به طرح جدید بانک مرکزی برای خروج اقتصاد از رکود گفت: «تنها راه حل خروج از رکود در شرایط کنونی همین سیاست است و راه دیگری برای خروج از رکود وجود ندارد. لذا برای اجرای این سیاست باید مراحل اجرایی آن گام به گام شفاف و دقیق باشد تا بنگاههای هدف مورد اصابت قرار گیرند.»
بانک مرکزی این بار برای رهایی از رکود اقتصادی، تسهیلات دهی به بنگاههای اقتصادی کوچک و متوسط را انتخاب کرد تا شاید از این طرق بتواند بر رکود اقتصادی غلبه کند. به گفته مسئولان بانک مرکزی، تسهیلات دهی به بنگاه های کوچک و متوسط و کاهش سهم بنگاه های بزرگ از وام های بانکی بر اساس دستورالعمل ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی ابلاغی به بانک مرکزی است و تامین مالی بنگاه های بزرگ باید از طریق بازار سرمایه و سرمایه خارجی انجام شود.
آیا با توجه به مشکلات نظام بانکی و همچنین بازار سرمایه امکان اجرای این طرح وجود دارد؟
دکتر حسین راغفر استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو گفت: «آنچه در چند سال اخیر در اقتصاد ایران به شدت آسیب دیده و همچنان در معرض آسیب است بنگاههای کوچک و متوسط بوده که از دسترسی به اعتبارات بانکی ناتوان هستند. این مشکل به قدری حاد شده که هر روز شاهد خروج تعدادی از این بنگاهها از فعالیت اقتصادی هستیم.»
وی ادامه داد: «بنگاههای بزرگ اقتصادی نیز بر روی شانه های همین بنگاههای کوچک و متوسط است که می توانند به حیات خود ادامه دهند و لذا توجه به شرایط بنگاههای کوچک و متوسط حائز اهمیت است.»
وی افزود: «منتهی نکته قابل توجه این است که بانک مرکزی باید برای اجرای این طرح برنامه شفاف و مشخصی داشته باشد. وقتی طرحی اعلام می شود اگر شفافیت لازم را نداشته باشد که قرار است بر اساس چه ضابطه ای این اعتبارات تخصیص داده شود و به چه کسانی داده شود آنگاه تعداد زیادی از بنگاهای وابسته به نهادهای قدرت معمولا وارد می شوند و این منابع را می بلعند و لذا چنین امکاناتی اصلا به بخش خصوصی واقعی نمی رسد.»
این استاد دانشگاه تصریح کرد: «بنابراین نکته ای که وجود دارد این است که بنگاههایی که این تسهیلات را دریافت می کنند متعلق به چه کسانی است؟ آیا واقعا بخش خصوصی هستند؟ آیا متعلق به نهادهای دولتی، حکومتی و خصولتی نیستند؟ همچنین بعضا برخی افراد به دلیل ارتباطات خود می توانند اعمال نفوذ کنند و منابع را به ناحق به خود اختصاص دهند.»
وی ادامه داد: «مشکل اساسی ما همواره این بوده که طرح هایی کلی را مطرح کرده و سپس در اجرا با مشکل مواجه می شدیم و گروههایی که باید این منابع را دریافت کنند هیچگاه به این منابع نمی رسیدند.»
این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: «لذا این طرح باید شفاف و دقیق باشد تا مطمئن شد با درجه ای بالا به گروه هدف اصابت می کند. البته این اقدام بانک مرکزی اقدام درست و پسندیده ای است و فقط باید در اجرا مراقب بود که با مشکل مواجه نشود.»
راغفر در پاسخ به این سوال که آیا با مشکلاتی که اکنون نظام بانکی دارد، توان ارائه تسهیلات به بنگاههای کوچک و متوسط را دارد؟، گفت: «این موضوعی است که باید مورد توجه قرار گیرد چرا که مجریان بانک مرکزی همین بانک های تجاری هستند که بخشی از آنها دولتی بوده که می توان برای آنها سهمیه بندی کرد، اما درباره بانک های غیردولتی و نیمه دولتی علی الاصول باید نقدینگی آنها تامین شود.»
وی ادامه داد: «یکی از راههای تامین نقدینگی این است که بانک ها باید دارایی های خود را بفروشند. این در حالی است که معلوم نیست بانک ها آمادگی چنین کاری را داشته باشند، در حالی که مدت ها است این بحث مطرح است.»
وی افزود: «بنابراین لازمه اجرای طرح بانک مرکزی این است که بانک ها خود را تجهیز کنند؛ ضمنا دولت هم می تواند و انتظار می رود کمک هایی کند. یکی از تسهیلات اعطایی به بنگاههای کوچک و متوسط قیمت قابل پرداخت توسط آنها است. یعنی این تسهیلات باید با نرخ های ترجیحی به بنگاههای کوچک و متوسط پرداخت شود و لذا دولت در چنین شرایطی باید بخشی از مابه‌التفاوت نرخ تسهیلات را به صورت کمک به بنگاههایی که این تسهیلات را دریافت می کنند اعطا کند.»
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «در این فرایند اتفاقی دیگری که می تواند روی دهد کاهش نرخ بهره بانکی است. کاهش نرخ بهره بانکی یکی دیگر از اقداماتی است که می تواند به اجرا شدن این طرح کمک کند.»
راغفر در پاسخ به این سوال که آیا در این صورت این طرح قابلیت اجرایی دارد؟، گفت: «این طرح کاملا درست است و فقط باید در اجرای آن دقت کافی صورت گیرد. تنها راه حل خروج از رکود در شرایط کنونی همین سیاست است و راه دیگری برای خروج از رکود وجود ندارد. لذا برای اجرای این سیاست باید مراحل اجرایی گام به گام شفاف و دقیق باشد تا بنگاههای هدف مورد اصابت قرار گیرند.»
راغفر در پاسخ به این سوال که آیا بر اساس این طرح تامین مالی بنگاههای بزرگ صرفا باید از طریق بازار سرمایه و سرمایه خارجی صورت گیرد؟، گفت: «این موضوع کم و بیش درست است اما نکته ای که وجود دارد این است که ممکن است همه بنگاههای بزرگ اقتصادی در کشور ما ضرورتا نتوانند از طریق بازار سرمایه و سرمایه خارجی نیاز مالی خود را تامین کنند.»
وی ادامه داد: «نظام تامین مالی فعالیت های اقتصادی در ایران و بسیاری از کشورها عمدتا بانک محور بوده و بنگاههای اقتصادی اعتبارات خود را به صورت استقراض از بانک ها دریافت می کنند. لذا این تغییر رویه نیازمند فعالیت جدی تری از سوی بنگاههای اقتصادی است؛ به خصوص آنکه بنگاههای بزرگ در ایران خیلی کند و لخت هستند که علت اصلی آن هم وابستگی آنها به منابع دولتی است که باید تحرک جدیدی به این بخش داده شود.»