در برنامه تلویزیونی بارکد، مسائل مربوط به تولید موکت در کشور مورد بحث و بررسی قرار گرفت. این برنامه که عصر دیروز از شبکه ایران کالا پخش شد، میزبان دکتر علیمردان شیبانی -عضو هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران و مهندس رضا الله وردی - مدیرعامل گروه صنایع نساجی نگین رز- بود.
دکتر علیمردان شیبانی -عضو هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران و مدیرعامل گروه صنعتی موکت همدان- گفت: پیش از انقلاب، بیش از 4-3 کارخانه تولید موکت در ایران وجود نداشت اما پس از سال 1359 به بعد، مجوز راه‌اندازی 11 کارخانه تولید موکت ( هر کدام با ظرفیت سالیانه 2 میلیون و 250 هزار متر مربع موکت در مناطق محروم کشور) صادر و به این ترتیب برای اولین بار بخش خصوصی وارد میدان تولید موکت شد.
دکتر شیبانی ضمن یادآوری این نکته که مدیریت 95 درصد واحدهای نساجی در اختیار بخش خصوصی توانمند و متعهد است، حجم تولید انواع موکت در کشور را صد تا 120 میلیون متر مربع و تعداد کارخانه‌های فعال تولید موکت را حدود 30 واحد برآورد کرد و گفت: خوشبختانه میزان تولید فعلی موکت، پاسخگوی نیاز بازار داخلی است و در صورت وجود شرایط مناسب برای صادرات، امکان حضور موکت باکیفیت ایرانی در بازارهای بین‌المللی میسر می‌باشد.
این صنعتگر نساجی تصریح کرد: به دلیل حجیم بودن موکت، واردات آن از کشورهایی مانند چین از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست.
وی در مورد وضعیت بهره‌گیری صنعتگران از ماشین‌آلات و تجهیزات تولید موکت بیان داشت: در اغلب بخش‌های صنایع نساجی کشور، از مدرن‌ترین و جدیدترین ماشین‌آلات روز دنیا استفاده می‌شود البته طی چند سال اخیر به دلیل تحریم با محدودیت‌های بسیاری در زمینه واردات ماشین‌آلات صنعتی روبرو شده‌ایم.
عضو هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران، خودتحریمی‌ها به مراتب مخرب‌تر از تحریم‌های خارجی دانست و گفت: نمی‌توان قوانین و مقرراتی که هیئت حاکمه وضع می‌کند را به اصطلاح دور زد یا در مقابل آن ایستاد.
به گفته دکتر شیبانی، تا ده سال پیش صد درصد مواد اولیه مورد نیاز واحدهای نساجی از ایتالیا، اتریش، آلمان، ترکیه، کره جنوبی و ... تهیه می‌‌شد اما با همت والای جوانان بی‌نظیر، مجتمع‌های پتروشیمی یکی پس از دیگری راه‌اندازی شدند و در زمینه تولید مواد اولیه پتروشیمی به خودکفایی رسیده‌ایم اگرچه به دلیل نحوه نادرست تقسیم مواد اولیه به کارخانه‌های پایین دستی، تهیه مواد اولیه به یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صنعت نساجی تبدیل شده است.
مدیرعامل گروه صنعتی موکت همدان یادآور شد: طبق قانون بسیار مترقی مجلس شورای اسلامی، نرخ فروش مواد اولیه پتروشیمی به صنایع پایین دستی باید فوب منهای پنج درصد خلیج فارس باشد به این ترتیب صنعتگر ایرانی می‌تواند پنج درصد ارزان‌تر از رقیب خارجی، مواد اولیه مورد نیاز را تهیه کند اما متأسفانه اولین اقدام برای اجرا نشدن قانون مذکور این بود که اعلام شد تولیدکنندگان حق دارند در خرید از بورس کالا، 10 درصد با همدیگر رقابت کنند، یعنی یک تولیدکننده، مواد اولیه را به قیمت A تومان و دیگری با قیمت A تومان به علاوه ده درصد می‌خرد!
اقدام بسیار نادرست دیگر به تعبیر دکتر شیبانی، برداشتن سقف رقابت در بورس کالا بود که مشکلات فراوانی برای تهیه مواد اولیه به وجود آورد.
* مزیت‌ها و نقاط ضعف خود را بشناسیم
مهندس رضا اله وردی- مدیرعامل گروه صنایع نساجی نگین رز - نیز در این مصاحبه تلویزیونی عنوان داشت: تا 5-4 سال پیش، الیاف پلی‌پروپیلن به‌عنوان ماده اصلی موکت مورد استفاده قرار می‌گرفت اما تولید انبوه انواع محصولات یک‌بار مصرف (مانند بطری‌های یک‌بار مصرف) به ایجاد زباله‌های بیشماری منتهی شد و به همین دلیل برخی شرکت‌ها تصمیم گرفتند مواد حاصل از بازیافت بطری‌های یک‌بار مصرف را به مواد اولیه تولید موکت تبدیل کنند.
وی، صنعت نفت و پتروشیمی ایران را به «سرچشمه آبشار ارزش افزوده صنایع در کشور» تشبیه کرد و گفت: صنایع نساجی، مواد اولیه مورد نیاز را از واحدهای پتروشیمی دریافت می‌کنند. در آبشار ارزش افزوده، اگر مواد اولیه در اختیار کارخانه‌های تولید الیاف قرار بگیرد، بلافاصله تبدیل به موکت می‌شود و ارزش افزوده آن چندبرابر افزایش پیدا می‌کند. در صورت تداوم حرکت این آبشار، الیاف وارد بخش ریسندگی، بافندگی و در نهایت واحدهای تولید پوشاک می‌شود. با یک محاسبه ساده متوجه خواهیم شد که اگر 10میلیارد دلار کالا را ابتدای آبشار ارزش افزوده قرار دهیم، در انتهای آن 100 میلیارد دلار برداشت خواهیم کرد اما تصمیم‌گیران و متولیان امر اجازه نمی‌دهند این آبشار به صورت طبیعی حرکت خود را ادامه دهد چون ارز حاصل از صادرات مواد اولیه پتروشیمی به سرعت بازمی‌گردد.
مهندس اله وردی یادآور شد: نیازمند آموزش نیروهای جوان و مستعد دانشگاهی در سطوح بین‌المللی هستیم تا افق دید نسل جوان، جهانی شود و بتوانند تحلیل‌های بین‌المللی ارائه دهند، باید بهره‌وری نیروی کار در واحدهای صنعتی جدی گرفته شود. فضای کسب و کار کشور مورد ساماندهی قرار گیرد و مزیت‌ها و نقاط ضعف خود را بشناسیم.
به اعتقاد مدیرعامل نگین رز، یک تاجر ازبک یا تاجیک به ایران می‌آید و اعلام می‌کند می‌خواهد کالا را با ارز رایج ایران یعنی ریال خریداری کند اما به جای این‌که ریشه درخت ریال را در کشورهای همسایه گسترش دهیم، کاملاً معکوس و به زیان منافع ملی کشور عمل می‌کنیم!
وی از دولتمردان خواست هنگام تصمیم‌گیری برای صنعت، از نظرات صنعتگران و کارشناسان صنعتی و اقتصادی استفاده نماید.
*تله انحصارطلبی واحدهای پتروشیمی
دکتر محمد ذره‌بینی- مدیرعامل شرکت ماهوت- در تماس تلفنی با برنامه بارکد اظهار داشت: مجتمع‌های پتروشیمی، رفع نیازهای کوتاه مدت خود را در اولویت قرار می‌دهند و توجه چندانی به نیاز صنایع اشتغال‌زای پایین دستی مانند نساجی نشان نمی‌دهند. در واقع با نوعی «سودجویی بدون مسئولیت» مواجهیم.
به گفته وی، صنعت موکت در «تله انحصارطلبی واحدهای پتروشیمی» گیر افتاده و گوش شنوایی برای شنیدن مسائل و مشکلات صنعتگران نساجی در این زمینه وجود ندارد!
در بخش دیگر برنامه بارکد، مصاحبه‌های کوتاهی با تعدادی از فعالان صنعت نساجی کشور انجام شد. مهندس حسن نیلفروش زاده - دبیرکل انجمن صنایع نساجی ایران- گفت: با توجه به مزیت نسبی مواد اولیه تولید موکت در کشور، زنجیره تولید آن کامل و ظرفیت کارخانجات آن مازاد بر مصرف داخلی است ولی متأسفانه در بخش تهیه مواد پتروشیمی (که ماده اولیه صنعت موکت را تشکیل می‌دهند) با کمبود جدی مواجهیم.
وی تصریح کرد: صادرات موکت عمدتاً به کشورهای اطراف ایران مانند عراق، افغانستان، آذربایجان و ... صورت می‌گیرد. به دلیل وجود مشکلات مربوط به سیستم بانکی، کشورهای مذکور تمایلی به گشایش اعتبار ندارند و صادرات به شیوه ریالی است.
مهندس شیدا میرجلالی- کارشناس تحقیقاتی انجمن صنایع نساجی ایران- نیز تأمین به موقع مواد اولیه، تهیه سرمایه در گردش، قدرت خرید پایین مردم و به روز نبودن ماشین‌آلات تولید موکت را از مهم‌ترین مشکلات این صنعت در کشور دانست.
وی افزود: با توجه به حجیم بودن این محصول، واردات انجام نمی‌‌شود و تأثیری در تولید داخل ندارد.
این کارشناس نساجی تأکید کرد: افزایش تولید به‌عنوان یکی از راهکارهای توسعه صنعت موکت از طریق دسترسی به ماشین‌آلات مدرن و به روز و تأمین به موقع مواد اولیه قابل دستیابی است. از یک‌طرف با رونق تولید و افزایش سرمایه در گردش واحدهای صنعتی و از طرف دیگر افزایش قدرت خرید مردم، می‌توان به توسعه صنعت موکت امیدوار بود.
میرجلالی در زمینه صادرات موکت گفت: با توجه به عدم روابط بانکی با دنیا، صادرات فقط به صورت ریالی آن هم به کشورهای همسایه مانند افغانستان و عراق انجام می‌شود که متأسفانه رقم قابل توجهی را به خود اختصاص نمی‌دهد.
مهندس حمید عریان - معاون انجمن صنایع نساجی ایران- در پاسخ به این سوال که آیا واردات موکت به تولید داخلی آسیب وارد می‌کند یا خیر؛ گفت: ایران در تولید موکت، خودکفاست و بخش عمده‌ای از این محصول صادر می‌شود به همین دلیل رغبتی برای واردات موکت وجود ندارد؛ ضمن این‌که موکت یک کالای حجیم و واردات آن مشکل است.
وی، ورود ماشین‌آلات روز دنیا از مهم‌ترین راهکار توسعه صنعت موکت اعلام کرد.
به گفته سیدجواد سجادی- عضو هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران- به دلیل تولید مواد اولیه مورد نیاز کارخانه‌های موکت بافی موکت در داخل و از سوی دیگر حجیم بودن آن، واردات و قاچاق موکت در حد صفر است.
وی گفت: اقدامات موثر برای توسعه و بقای صنعت موکت مواردی مانند « اصلاح عرضه مواد اولیه در بورس کالا»، «تأمین نقدینگی سرمایه در گردش واحدهای فعال» و «تأمین تسهیلات برای نوسازی ماشین‌آلات خطوط تولید» را در برمی‌گیرد.
سجادی، افغانستان، عراق، پاکستان، جمهوری‌های استقلال یافته شوری و کشورهای آفریقایی را مقصد موکت‌های تولید ایران اعلام کرد.