چاپ این صفحه

معاونت اقتصادی اتاق ایران بولتن مهرماه را منتشر کرد.فرصت‌ها و چالش‌های کسب‌وکار در ایرانِ پساتحریم از نگاه رسانه‌ای خارجی

هاروارد بیزنس ریوو در گزارشی با عنوان «فرصت‌ها و چالش‌های کسب‌وکار در ایران در دوره پساتحریم» به این مسئله پرداخته که معاونت اقتصادی ایران در مهرماه 1395 ترجمه آن را منتشر کرده‌است.

هاروارد بیزینس ری­ویو در تشریح خود از شرایط کسب­‌وکار در ایران در دوره پساتحریم می­‌نویسد شرکت­‌ها و دولت­‌های خارجی و جامعه ایران انتظار داشتند پس از توافق هسته‌­ای و برداشته شدن تحریم­‌ها شاهد بهبود فضای سرمایه­‌گذاری در ایران باشند. با این­‌حال، شاید در مورد ظرفیت­‌های بازار ایران اغراق صورت گرفته باشد. بررسی پایگاه خبری اتاق ایران از ترجمه گزارش هاروراد بیزنس ریوو که از سوی معاونت اقتصادی اتاق ایران منتشر شده نشان می‌دهد که اقتصاد ایران هنوز پس از لغو تحریم­‌ها پیشرفتی حاصل نکرده است و بسیاری از بانک­‌های بزرگ جهان پس از  ترک ایران به آن باز نگشته­‌اند. به عبارتی، آهنگ کند تغییرات در ایران بسیاری از مدیران ارشد شرکت‌­های چند ملیتی را ناامید و در مورد ظرفیت­‌های ایران با تردید مواجه کرده است. با این حال، با وجود ضعف­‌های اقتصاد ایران، تنش‌­های سیاسی، عدم قطعیت در بازار و اثرات طولانی­‌مدت تحریم­‌ها، ایران همچنان فرصت مهمی برای شرکت­‌های چند ملیتی در بازارهای نوظهور است. ایران در مقایسه با اکثر کشورهای نفت‌­خیز خاورمیانه اقتصاد متنوعی دارد. بخش گردشگری در ایران دارای ظرفیت­‌های فراوانی برای درآمدزایی است و ثبات سیاسی ایران با کاهش تهدیدات روبه‌­رو است. جمعیت شهری و طبقه متوسط بزرگ کشور گرایش بالایی به محصولات تولید خارج دارند که علیرغم محدودیت‌­های ناشی از تحریم‌­های ایالات متحده و اقتصاد شکننده ایران، این گرایش را حفظ کرده‌­اند. مدیران ارشد نباید از فرصت­‌های قابل توجه در ایران غافل شوند، اما باید برای مواجهه با چالش­‌های جدی آمادگی لازم را داشته باشند.

چالش‌هایی که تحریم‌ها برای اقتصاد ایران رقم زد

تحریم‌­های ایالات متحده امریکا علیه ایران که ابتدا در سال 1979 به تصویب رسید و در سال­‌های بعد شدت یافت، به خروج بسیاری از شرکت­‌های آمریکایی و اروپایی یا کاهش حضور آنها در بازار ایران انجامید. آثار این تحریم­‌ها همچنان در چشم‌­انداز کم­‌فروغ سرمایه‌­گذاری مستقیم خارجی ایران در سال 2016 مشاهده می‌شود. بسیاری از تحریم‌­های مربوط به مبادلات مالی، تجارت و کسب­‌و­کار به دلیل نگرانی در مورد مسائل حقوق بشر، تروریسم، سلاح­‌های متعارف، و برنامه موشک‌­های بالستیک ایران به قوت خود باقی است و این امر بدان معناست که بسیاری از شرکت­‌های ایالات متحده نمی‌­توانند در ایران به کسب‌­و­کار بپردازند. این روند در آیندۀ قابل پیش­‌بینی ادامه خواهد داشت (هرچند برخی از معافیت­‌ها در بخش‌­های مرتبط با مسائل بشردوستانه مانند کشاورزی، محصولات غذایی، مراقبت­‌های بهداشتی و هوانوردی اعمال شده است).

بسیاری از تحریم‌­های ایالات متحده برای شرکت­‌های غیر آمریکایی به حالت تعلیق درآمده است و پس از توافق هسته‌­ای ماه ژانویه، بیشتر محدودیت­‌های اتحادیه اروپا نیز حذف شده­‌اند. تنها در عرض چند هفته پس از توافق، 50 میلیارد دلار در قراردادهای تجاری شرکت­‌های خارجی به گردش درآمد، از جمله قرارداد 25 میلیارد دلاری فروش 118 هواپیمای ایرباس به ایران؛ یا قرارداد شرکت راه‌­آهن دولتی ایتالیا به ارزش 5 میلیارد دلار برای توسعه شبکه راه‌­آهن در ایران. با این حال، تحریم‌­های باقی­‌مانده ایالات متحده، تأمین مالی این پروژه­‌ها را با تأخیر مواجه کرده است. بانک‌­های بزرگ اروپایی حتی در شرایطی که منعی پیش رویشان نیست آماده بازگشت به ایران نیستند. مؤسسات مالی خارجی به دلیل جریمه 15 میلیارد دلاری ناشی از نقض تحریم‌­ها برای انجام معاملات بانکی با ایران در طول پنج سال گذشته دچار هراس هستند و از برقراری مجدد روابط بانکی با ایران خودداری می­‌کنند.

مصائب اقتصادی ایران فراتر از تحریم­‌ها است. با وجود آنکه تحریم­‌ها به تسریع تنوع­‌بخشی در اقتصاد ایران انجامیده است، ایران کماکان متکی به درآمد نفت است. 37.5% از درآمد دولت در نیمه اول سال مالی 2016 از انرژی تأمین شده است. البته، این میزان در مقایسه با کشورهای رقیب صادرکننده نفت مانند عراق، عربستان سعودی و کویت بسیار پائین­‌تر است. با این حال، از زمان توافق موقت هسته­‌ای در نوامبر 2013، قیمت نفت بیش از 60٪ کاهش یافته است. بنابراین، ایران نسبت به دو سال و نیم گذشته از درآمد نفتی کمتری برخوردار است که از طرفی مخارج دولت را محدود کرده است. این وضعیت سبب شده است دولت به بالا بردن درآمد خود با استفاده از ابزارهای دیگر مانند وضع مالیات­‌های جدید و اصلاح یارانه­‌ها گرایش پیدا کند. هر چند این اقدامات برای رشد اقتصادی پایدار ایران امر مبارکی است، اما برای احیاء اقتصادی آن در سال 2016 چندان خجسته نخواهد بود. ایران در کنار مطالبات غیرقابل وصول خود (برابر با 40 میلیارد دلار بر اساس برخی برآوردها) تحریم‌­ها را از طریق پول­شویی دور می­زد که این امر دلسردی بانک­‌های خارجی را در پی داشت.

فرصت‌های طلایی در ایران

با وجود چالش­‌های موجود، برخی از شرکت‌­های خارجی تلاش می‌­کنند در استفاده از فرصت تجارت با ایران از رقبای خود پیشی بگیرند. در حالی که بخش نفت و گاز بیشترین توجه را از جانب شرکت­‌های خارجی جلب کرده است، اما اقتصاد متنوع ایران در حال جلب نظر شرکت­‌ها در صنایع مختلفی است. به طور خاص، بخش­های مصرف‌محور حساب ویژه‌­ای روی جمعیت بزرگ (نزدیک به 80 میلیون نفر)، جوان (بیش از 60٪ زیر 30 سال) و شهرنشین (بیش از 70٪) ایران باز کرده‌­اند.

برای نمونه، شرکت کره‌­ای ال­جی که در زمان تحریم‌­ها نیز ایران را ترک نکرد، در حال رایزنی بر سر ساخت کارخانه‌­ای در تهران است که سالانه بیش از 1.5 میلیون یخچال و فریزر، تلویزیون، و ماشین لباسشویی تولید می­کند. خودروسازان فرانسوی رنو نیز با استفاده از فرصت لغو تحریم­‌های ایران، در بازه زمانی ژانویه تا آوریل 2016 نزدیک به 15،000 اتومبیل را تولید کرده­‌اند که هفت برابر مدت مشابه در سال گذشته است. همچنین، شرکت داروسازی دانمارکی نوو نوردیسک (Novo Nordisk) با دو برابر کردن تعداد کارمندان خود در ایران به حدود 300 نفر و سرمایه­‌گذاری 76 میلیون دلاری برای احداث کارخانه جدید در ایران، حضور خود را در این کشور گسترش بخشیده است. بخش گردشگری ایران در سال 2014 کمتر از 5 میلیون گردشگر را جذب کرده است و این در حالی‌است که ترکیه در همسایگی ایران در همین مدت 39 میلیون نفر گردشگر داشته است. با توجه به آنکه ایران از نظر داشتن مکان­‌های میراث فرهنگی جهانی، در رتبه­‌بندی یونسکو در زمره 10 کشور برتر جهان قرار دارد، ظرفیت­‌های فراوانی برای تغییر وضعیت ایران در بخش گردشگری وجود دارد.

البته ملاحظاتی نیز برای کسب‌وکار در ایران وجود دارد، بر اساس گزارش هاروارد بیزنس ریوو، انطباق با سیاست‌های جهانی، غلبه بر فقدان اطلاعات بازار، یافتن شرکای محلی مناسب، احیا ارزش ویژه برند و دسترسی به ارز از جمله این ملاحظات است. ایران برای شرکت­‌های چندملیتی که در بازارهای نوظهور فعالیت می­‌کنند فرصت مهمی به شمار می­‌رود. اما مدیریت انتظارات درباره ورود به این کشور بسیار حائز اهمیت است. در این خصوص، روش هوشمندانه روشی خواهد بود که ضمن پیشگامی در برابر رقبا، از اشتباهات مربوط به تجربه­‌های نخست که شرکت­‌ها را گرفتار هزینه­‌های بالا و محیط­‌های پر مخاطره کسب­‌وکار می­‌سازد، مصون باشد.

چاپ این صفحه