وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر كرد: دورنمای سند نساجی در 1404
بر اساس سند چشم‌انداز ایران كه جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری را درسطح منطقه ترسیم كرده است و نظر به قدمت، نقش بالای اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم صنعتی، ارزش افزوده بالا و توان بالقوه و بالفعل صادراتی، چشم‌انداز صنعت نساجی و پوشاك در افق سال 1404 دستیابی به جایگاه سوم صنعت نساجی در منطقه و رسیدن به رتبه پنجاه جهان با تكیه بر رقابت‌پذیری، نوسازی و سرمایه‌گذاری همراه با توسعه فناوری و ارتقای بهره‌وری عوامل تولید تاكید دارد.
به گزارش روزنامه تعادل، با توجه به نتایج حاصل از عوامل درونی و بیرونی نساجی و پوشاك (قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها) و هدف‌گذاری‌های این صنعت تا افق سال 1404 راهبردهای توسعه صنعت نساجی و پوشاك به شرح ذیل باید تعیین می‌شود:
بهبود فضای كسب و كار و رقابت‌پذیر نمودن صنعت نساجی و پوشاك، تنوع بخشی و توسعه صادرات منسوجات و پوشاك با ارزش افزوده بیشتر مبتنی بر مزیت‌های رقابتی، تقویت و تكمیل خوشه‌های صنعتی منسجم و توانمند، بازسازی و نوسازی خطوط تولید و ارتقای سطح فناوری تولید، مدیریت زنجیره تامین، توسعه سرمایه‌گذاری خارجی و مشاركت در زنجیره عرضه جهانی، ارتقا و توسعه زیرساخت‌های نرم، ارتقای طراحی مد ملی و بهبود كیفیت محصولات، ساماندهی واردات و مبارزه با پدیده قاچاق، توسعه ابزارهای تامین مالی، ایجاد نشان تجاری در سطح منطقه‌یی و بین‌المللی.
جایگاه صنعت نساجی در ایران
براساس این سند، صنعت نساجی در زمره بزرگ‌ترین، مهم‌ترین و قدیمی‌ترین صنایع جهان است كه به دلیل اشتغال‌زایی بالا و نقش صنعتی، اقتصادی و اجتماعی فوق‌العاده، بسیار مورد توجه اغلب كشورها و اقتصادهای بزرگ دنیا قرار دارد. مزایای متنوع آن از جمله قدرت اشتغال‌زایی بالا، ارز آوری، تولید ثروت ملی، نیاز به سرمایه‌گذاری كمتر نسبت به سایر صنایع و ارزش افزوده بالا، موجب شده است كه بسیاری از كشورها صنعتی شدن خود را صرفاً از صنایع نساجی و پوشاك آغاز كنند و كماكان نیز در بخش‌های دانش‌بنیان و با ارزش افزوده بالا پیشرو باشند.
از جمله سیاست‌های موفق در پیشرفت این صنعت كه تقریباً در همه كشورهای پیشرو (از قبیل چین، هند، تركیه، ویتنام و... ) به اجرا درآمده، جذب سرمایه‌گذاری خارجی است كه پیش‌نیاز آن، در درجه اول رقابتی كردن هزینه‌های تولید و سپس تسهیل فضای مناسب كسب و كار و عقد قراردادهای تجاری آزاد و ترجیحی با بازارهای هدف صادراتی و تامین زیرساخت‌ها، تسهیلات مالی و مشوق‌های صادراتی است.
علاوه بر این، دسترسی به مواد اولیه، نیروی كار ارزان و ماهر، حمایت همه‌جانبه دولت‌ها، مشوق‌های متنوع و تخفیف‌های مالیاتی، از جمله مشوق‌های سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در این صنعت به شمار می‌رود. طبق گزارش سازمان تجارت جهانی، در سال 2014 میلادی صادرات كالاهای صنعتی به میزان 12261 میلیارد دلار بوده كه 5/6 درصد آن مربوط به صادرات صنایع نساجی و پوشاك جهان (با هشت درصد رشد نسبت به سال قبل) به میزان 797 میلیارد دلار است كه نشان‌دهنده رشد صنعت نساجی و پوشاك به میزان چهار برابر رشد كل تجارت جهانی است.
هم‌اكنون بالغ بر 9818 واحد صنعتی با اخذ پروانه بهره‌برداری از وزارت صنعت، معدن و تجارت در صنایع نساجی و پوشاك كشور فعال هستند كه این تعداد 11 درصد از كل بنگاه‌های فعال صنعتی كشور را تشكیل می‌دهد. میزان سرمایه‌گذاری ثابت صورت گرفته در این واحدها طبق اعداد موجود در پروانه‌ها در حدود 78 هزار میلیارد ریال و 5 درصد از كل سرمایه‌گذاری صورت گرفته در صنعت كشور است.
این واحدهای صنعتی بالغ بر حدود 300 هزار شغل صنعتی مستقیم ایجاد كرده و در حدود 12 درصد از اشتغال صنعتی كشور را به خود اختصاص داده‌اند. با وجود اینكه 5 درصد از سرمایه‌گذاری صنعتی كشور در صنایع نساجی انجام شده است.
این مقدار سرمایه‌گذاری نسبتا كم، توانسته تا 12 درصد از اشتغال صنعتی را به خود اختصاص دهد كه این امر ظرفیت صنایع نساجی را در ایجاد اشتغال به خوبی نمایان می‌سازد. این میزان اشتغال مربوط به واحدهای صنعتی بوده و با توجه به تعداد زیاد واحدهای كوچك و صنفی، بر طبق آخرین سرشماری نفوس و مسكن (مركز آمار ایران، سال 1390) میزان شاغلین در صنعت نساجی، پوشاك و چرم كشور 647 هزار نفر (21 درصد از كل صنعت) است.
بر اساس آمارهای موجود، متوسط هزینه مورد نیاز جهت ایجاد اشتغال برای یك نفر در صنایع نساجی حدود 25 درصد متوسط هزینه ایجاد اشتغال یك نفر در كل صنعت كشور است. با توجه به اشتغال‌زایی بالای صنعتی، سهم این صنعت از تولید ناخالص داخلی قابل توجه است. به‌طور كلی، ارزش افزوده از صنایع بالادستی به طرف پایین‌دستی افزایش پیدا می‌كند كه در مورد صنایع نساجی هم هر چه به طرف حلقه‌های پایینی زنجیره تامین حركت كنیم، میزان ارزش افزوده افزایش می‌یابد كه در مورد پوشاك آماده تا 90درصد نیز می‌رسد.
طبق داده‌های مصرف فردی مركز آمار در سال 1390 و گزارش موسسه تامسون رویترز، مصرف سالانه انواع محصولات صنایع نساجی، پوشاك و چرم كشور در حدود 20 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. همچنین با استناد به آخرین آمار بانك مركزی ایران، مصرف سالانه پوشاك خانوار شهری 12 میلیون ریال است و مصرف كل بازار داخلی كنونی پوشاك كشور بیش از 300 هزار میلیارد ریال در سال برآورد می‌شود.
بدیهی است سرانه مصرف جهانی منسوجات و پوشاك به مراتب بیشتر از اعداد اعلامی است كه یكی از دلایل پایین بودن آن در كشور، كاهش قدرت خرید مردم و ركود اقتصادی كشور است. ده كشور برتر صادركننده نساجی، پوشاك و كفش جهان به ترتیب چین، ایتالیا، آلمان، هند، ایالات متحده امریكا، تركیه، بنگلادش، ویتنام، بلژیك و فرانسه محسوب می‌شوند.
در كنار چین با جمعیت 35/1 میلیارد نفری كه به عنوان كارخانه دنیا از آن نام برده می‌شود، نزدیك به 50 كشور جهان با صادرات سالانه بالای یك میلیارد دلار در زمینه صادرات پوشاك فعال هستند.
همچنین براساس این سند حجم فروش نام و نشان تجاری مهم (امریكا و اروپا) پوشاك و كفش جهان از كل صادرات كشورهای بزرگ صادركننده بیشتر است. به‌طوری كه كشورهای با درآمد بالا (درآمد سرانه بالای 12.616 دلار) 43 درصد، كشورهای با درآمد متوسط به بالا (درآمد سرانه بین 4.086 تا 12.616 دلار) 40 درصد، كشورهای با درآمد متوسط به پایین (درآمد سرانه بین1035 تا 4.086 دلار) 13درصد و كشورهای با درآمد پایین (درآمد سرانه كمتر از 1035 دلار) 4 درصد از صادرات نساجی و پوشاك جهان را بر عهده دارند.
از سوی دیگربیش 80 درصد صادرات جهانی پوشاك مربوط به كشورهای با درآمد بالا و متوسط به بالاست. با توجه به وضعیت جهانی صنایع نساجی و پوشاك و وضعیت نیروی كار و گروه اقتصادی كشور (درآمد متوسط بالا) ایران پتانسیل صادرات بیش از 12 میلیارد دلار منسوجات، پوشاك، كفش و چرم را دارد.